Ieder jaar opnieuw sieren verschillende hemelfenomenen de nachthemel. Alles aan de hemel is voortdurend in verandering: de planeten bewegen tussen de sterrenbeelden door terwijl deze sterrenbeelden op hun beurt doorheen de tijd verdwijnen, en na enkele maanden weer verschijnen aan de sterrenhemel. In dit artikel zullen we het hebben over wat er allemaal aan de sterrenhemel te zien is in 2014.
Planeten
Mercurius, de planeet het dichtste bij de Zon en tegelijkertijd ook de kleinste van het hele zonnestelsel, zal vanaf 20 januari 2014 ’s avonds kort na zonsondergang te zien zijn boven de zuidwestelijke horizon. Hier zal hij zichtbaar zijn tot de eerste dagen van februari verstreken zijn. Vanaf dan zal hij niet meer aan de hemel te zien zijn (met het blote oog) tot midden mei, waar de planeet ’s avonds terug in het westen zal verschijnen, boven de horizon na zonsondergang. De planeet blijft dan zichtbaar tot het einde van mei, om vervolgens in de felle avondschemering te verdwijnen en een maand later, vanaf midden juli, terug te verschijnen ditmaal aan de ochtendhemel, vlak voor zonsopkomst. In augustus en september 2014 zal de planeet niet meer te zien zijn met het blote oog maar vanaf eind oktober tot midden november zou het mogelijk moeten zijn de planeet opnieuw waar te nemen in de ochtendschemering, boven de zuidoostelijke horizon. Opmerkelijk is de samenstand met de heldere ster Spica (helderste ster van het sterrenbeeld Maagd) begin november. Vanaf midden november zal de planeet niet meer te bemerken zijn. Bovendien dient er opgemerkt te worden dat het sterk aan te raden is een verrekijker te gebruiken bij het zoeken van Mercurius. Dit zal het vinden van de planeet een heel stuk vergemakkelijken, aangezien de planeet vaak overstraald wordt door de schemering.
Venus zal de eerste dagen van de maand januari zichtbaar zijn boven de zuidwestelijke horizon. Omstreeks 5 januari zal ze verdwijnen om rond 20 januari terug te verschijnen, ditmaal aan de zuidoostelijke ochtendhemel. De komende maanden, tot eind september, zal de planeet voor zonsondergang aan de oostelijke horizon zichtbaar blijven. Bovendien zal er een fraaie samenstand zijn tussen de heldere planeet en Jupiter op 18 augustus 2014, waarbij de 2 planeten zich slechts 12 boogminuten van elkaar bevinden! Nadat Venus eind september in de schemergloed zal verdwenen zijn, zal ze een tijdje niet waarneembaar zijn met het blote oog totdat ze eind december direct na zonsondergang boven de zuidwestelijke horizon opnieuw zichtbaar wordt.
Mars, de Rode Planeet, komt eind januari omstreeks middernacht op en is zichtbaar in het sterrenbeeld Virgo (Maagd). De planeet wordt steeds helderder en komt dag na dag vroeger op aangezien hij zijn oppositie nadert. In de buurt van de planeet kan ook de heldere ster Spica (helderste ster van Virgo) gevonden worden. Terwijl Mars eerder een oranje-rode schijn heeft, heeft Spica eerder een witte schijn. In april staat de planeet in oppositie met de zon (elongatie bedraagt 180°) en is Mars hierdoor de hele nacht zichtbaar. De planeet is helderder dan Spica. In mei blijft de planeet Mars tot na middernacht zichtbaar aan de hemel terwijl zijn helderheid en afstand tot de Aarde afneemt. De zichtbaarheid van Mars blijft echter achteruit gaan en de planeet nadert stilaan de planeet Saturnus. Op 27 augustus 2014 bevindt Mars zich ongeveer 3 booggraden van Saturnus aan de zuidwestelijke hemel. De planeet blijft dan zichtbaar aan de zuidwestelijke hemel voor de rest van het jaar.
Bij het begin van 2014 is Jupiter in oppositie met de Zon. De planeet kan teruggevonden worden in het sterrenbeeld Gemini (Tweelingen). Bij het begin van de avond is de planeet te zien in het oosten, bij het einde van de nacht is de planeet te zien in het westen. De volgende maanden blijft de heldere planeet goed zichtbaar en vanaf maart zal de planeet bij het vallen van de avond in het zuiden zichtbaar zijn. Doorheen de loop van de nachten zal men bij het begin van de nacht de planeet steeds verder westwaarts kunnen zien verschuiven. In de maand mei is de planeet te zien boven de westelijke horizon bij de twee heldere sterren Castor en Pollux. Eind juni verdwijnt de planeet in de avondschemering en zal niet kunnen worden waargenomen tot begin augustus, wanneer hij zichtbaar wordt voor zonsopkomst aan de oostelijke ochtendhemel. De planeet heeft zich in de tussentijd ook al verplaatst naar het sterrenbeeld Cancer (Kreeft). Doorheen de loop van de dagen wordt de planeet steeds helderder en vanaf begin november bevindt de planeet zich al boven de horizon voor middernacht. In december bevindt de planeet zich in het sterrenbeeld Leo (Leeuw) en spoedt hij zich naar zijn oppositie met de zon die zal plaatsvinden in februari 2015. Met een telescoop kan men op Jupiter al heel wat details onderscheiden: men kan de wolkenbanden van de planeet zien, alsook de vier helderste manen van de planeet (worden ook wel eens de Galileïsche manen genoemd).
De planeet Saturnus kan in januari ’s morgens gezien worden in het vage sterrenbeeld Libra (Weegschaal). De planeet wordt dag na dag helderder en komt vroeger boven de horizon. Zo zal de planeet uiteindelijk op 10 mei in oppositie met de zon staan. De planeet is dan het helderst en de hele nacht zichtbaar aan de hemel. De planeet met de ringen blijft de maanden daarna zichtbaar aan de avondhemel totdat de planeet in de helft van oktober in de avondschemering zal verdwijnen. Bijgevolg is de planeet de rest van de maand en in november niet waarneembaar. In december zal de planeet weer aan de ochtendhemel te zien zijn, vlak voor het opkomen van de zon in het zuidoosten.
Op 7 oktober 2014 is de verre planeet Uranus in oppositie met de Zon. Uranus is hierdoor de hele nacht zichtbaar en kan bij goede omstandigheden al worden waargenomen met een binoculair. Op het moment van de oppositie bevindt Uranus zich in het sterrenbeeld Pisces (Vissen).
Planetoïden en dwergplaneten
Op 15 april 2014 is de planetoïde Ceres in oppositie met de Zon (twee dagen na de planetoïde Vesta). Ceres is met zijn diameter van 974 kilometer de grootste planetoïde van de zogeheten 'hoofdgordel', is ook de kleinste gekende dwergplaneet en bevindt zich in een baan tussen de planeten Mars en Jupiter. Doordat zowel Ceres alsook Vesta op korte tijd in oppositie zijn met de Zon is het dan ook niet abnormaal dat beide planetoïden zich in deze periode bij elkaar bevinden aan de sterrenhemel. De oppositielus van beide hemelobjecten bevindt zich in het sterrenbeeld Virgo (Maagd). Op het moment dat de planetoïde Vesta in oppositie is met de Zon (13 april 2014) heeft dit hemelobject een visuele magnitude van 5,7 waardoor deze bij goede omstandigheden met een binoculair kan worden waargenomen. Doordat het op 15 april 2014 echter ook Volle Maan is, kan men Ceres en Vesta het best enkele dagen later waarnemen.
Meteorenzwermen
De Boötiden of Quadrantiden, naar het voormalige sterrenbeeld Quadrans Muralis (Het Muurkwadrant), pieken elk jaar opnieuw rond 4 januari. Dit jaar valt het maximum van de meteorenzwerm op 4 januari 2013 kort na middernacht, waarbij wel 100 meteoren of in de volksmond 'vallende sterren' kunnen te zien zijn op een donkere locatie. De Maan zal dit jaar niet storen bij deze meteorenwaarnemingen. Het beste moment om de zwerm waar te nemen is 's ochtends aangezien het radiant is gelegen in het sterrenbeeld Boötes (Ossenhoeder). Kenmerken van de meteoren van deze zwerm zijn meteoren die lange, blauwachtige strepen nalaten aan de hemelbol.
In augustus vinden naar traditie de Perseïden plaats, een meteorenzwerm met een radiant gelegen op de grens van het sterrenbeeld Cassiopeia met het sterrenbeeld Perseus. De maan is voor 90% verlicht op het maximum van de zwerm dat zal plaatsvinden op 13 augustus 2014 en zal dus sterk storen. Het beste moment om te kijken is in de vroege ochtend omdat de radiant (het punt aan de sterrenhemel waaruit alle meteoren lijken uit te komen) dan het hoogst aan de hemel staat tijdens de nacht in het oostnoordoosten. Kenmerken van de meteoren zijn heldere meteoren die soms nalichtende sporen hebben. Af en toe kan er ook een heldere vuurbol tussen zitten.
Een derde belangrijke zwerm zijn de Geminiden. In 2014 kan men deze bekende meteorenzwerm het best waarnemen rond 2 uur ’s nachts in de nacht van 13 op 14 december 2014, waarbij onder goede weers- en luchtomstandigheden wel 90 meteoren zouden kunnen verschijnen. De Maan zou met een verlicht gedeelte van 55% echter kunnen storen. Kenmerken van deze zwerm zijn snelle en heldere meteoren die geen lange sporen aan de hemel achterlaten.
