ESO’s Very Large Telescope (VLT) heeft zijn eerste licht opgevangen met behulp van een nieuwe adaptieve optische modus die ‘lasertomografie’ wordt genoemd. Dat heeft opmerkelijk scherpe testbeelden opgeleverd van de planeet Neptunus, sterrenhopen en andere objecten. Het baanbrekende MUSE-instrument van de VLT in Narrow Field Mode kan, in samenwerking met de adaptieve-optiekmodule GALACSI, deze nieuwe techniek gebruiken om te corrigeren voor turbulentie op verschillende hoogten in de atmosfeer. Het is nu mogelijk om op zichtbare golflengten foto’s vanaf de grond te maken die scherper zijn dan die van de Hubble-ruimtetelescoop van ESA en NASA.

Nieuwe waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope tonen de sterrenhoop RCW 38 in al zijn glorie. Deze foto is gemaakt tijdens het testen van de HAWK-I-camera met het adaptieve optische systeem GRAAL. Hij toont RCW 38 en zijn omringende wolken van helder gloeiend gas in prachtige details, met donkere slierten van stof die zich een weg zoeken door de heldere kern van deze jonge verzameling sterren. Deze afbeelding toont de sterrenhoop RCW 38, zoals vastgelegd door de HAWK-I-infraroodcamera, gekoppeld aan ESO’s Very Large Telescope (VLT) in Chili.

SPHERE, een instrument van de Very Large Telescope van ESO dat voor het zoeken naar planeten wordt gebruikt, heeft het eerste bevestigde beeld vastgelegd van een planeet die gevangen zit in de stofrijke schijf rond een jonge ster. De jonge planeet baant zich een weg door de oerschijf van gas en stof rond de zeer jonge ster PDS 70. De gegevens suggereren dat de atmosfeer van de planeet bewolkt is. Astronomen onder leiding van een groep van het Max-Planck-Institut für Astronomie in Heidelberg, Duitsland, hebben een spectaculaire momentopname gemaakt van de planeetvorming rond de jonge dwergsterPDS 70.

`Oumuamua, het eerste interstellaire object dat in ons zonnestelsel is ontdekt, verwijdert zich sneller van de zon dan verwacht. Dit afwijkende gedrag is gedetecteerd door een wereldwijd astronomisch samenwerkingsverband, waar ook ESO’s Very Large Telescope in Chili deel van uitmaakt. De nieuwe resultaten suggereren dat `Oumuamua waarschijnlijk een interstellaire komeet is en geen planetoïde. De ontdekking verschijnt in het tijdschrift Nature.

Astronomen die gebruik maken van het MUSE-instrument van ESO’s Very Large Telescope in Chili en de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA hebben de meest precieze test tot nu toe gedaan van Einsteins algemene relativiteitstheorie buiten de Melkweg. Het nabije sterrenstelsel ESO 325-G004 fungeert als een sterke zwaartekrachtlens en vervormt het licht van een verder weg staand sterrenstelsel tot een Einsteinring. Door de massa van ESO 325-G004 te vergelijken met de kromming van de omliggende ruimte, ontdekten de astronomen dat de zwaartekracht zich op deze astronomische lengteschalen gedraagt zoals voorspeld door de algemene relativiteitstheorie. Daarmee zijn enkele alternatieve zwaartekrachttheorie ontkracht.

Twee teams van astronomen die met ALMA werken, hebben onafhankelijk van elkaar, overtuigend bewijs gevonden dat er om de jonge ster HD 163296 drie planeten-in-wording cirkelen. Met behulp van een nieuwe planeetopsporingstechniek hebben de astronomen drie verstoringen in de gasrijke schijf rond de ster opgespoord: het sterkste bewijs tot nu toe dat zich daar planeten bevinden. Ze worden beschouwd als de eerste planeten die met ALMA zijn ontdekt. De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) heeft een omwenteling veroorzaakt in ons begrip van protoplanetaire schijven – de met gas en stof gevulde ‘planeetfabrieken’ rond jonge sterren.

Astronomen hebben met behulp van ALMA en de VLT ontdekt dat zowel starburststelsels in het vroege heelal als een stervormingsgebied in een nabij sterrenstelsel naar verhouding veel meer zware sterren bevatten dan kalmere sterrenstelsels. Deze ontdekkingen trekken de bestaande ideeën over hoe sterrenstelsels zijn geëvolueerd in twijfel en veranderen ons begrip van de stervormingsgeschiedenis van het heelal en de vorming van chemische elementen.

De helder gloeiende Tarantulanevel, ongeveer 160.000 lichtjaar van ons verwijderd, is de meest spectaculaire bezienswaardigheid van de Grote Magelhaense Wolk, een satellietstelsel van onze Melkweg. De VLT Survey Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili heeft dit gebied en zijn rijke omgeving in prachtige details vastgelegd. De foto toont een kosmisch landschap van sterrenhopen, gloeiende gaswolken en de verspreide restanten van supernova-explosies. Dit is de scherpste opname ooit van dit complete gebied.

Astronomen hebben, via waarnemingen met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) en ESO’s Very Large Telescope (VLT), vastgesteld dat de stervorming in het verre sterrenstelsel MACS1149-JD1 onverwacht vroeg is begonnen: slechts 250 miljoen jaar na de oerknal. De ontdekking behelst ook de verste detectie van zuurstof die ooit is gedaan en het verste sterrenstelsel dat ooit met ALMA of de VLT is waargenomen. De resultaten verschijnen op 17 mei 2018 in het tijdschrift Nature.

Een internationaal team van astronomen heeft met behulp van ESO-telescopen een overblijfsel van het vroege zonnestelsel onderzocht. Daarbij is vastgesteld dat het ongewone Kuipergordelobject 2004 EW95 een koolstofrijke planetoïde is – de eerste in zijn soort die in de koude buitenste regionen van het zonnestelsel is aangetroffen. Dit merkwaardige object is waarschijnlijk ontstaan in de planetoïdengordel tussen Mars en Jupiter en op enig moment naar de miljarden kilometers verder weg gelegen Kuipergordel geslingerd.