Het MASCARA-station – de afkorting staat voor Multi-site All-Sky CAmeRA – op ESO’s La Silla-sterrenwacht in Chili heeft zijn eerste licht opgevangen. De nieuwe faciliteit zal gaan zoeken naar exoplaneten die voor hun heldere moedersterren langs schuiven, en een catalogus samenstellen van exoplaneten die later nauwkeuriger onder de loep kunnen worden genomen.

ESO’s Very Large Telescope (VLT) heeft een magnifieke opname gemaakt van het balkspiraalstelsel Messier 77. De foto doet het stelsel met zijn schitterende spiraalarmen en donkere stofbanden eer aan, maar weet het turbulente karakter van Messier 77 niet te vangen. Dit schilderachtige spiraalstelsel lijkt de rust zelve, maar niets is minder waar. Messier 77 – ook bekend als NGC 1068 – is een van de meest nabije actieve sterrenstelsels, die tot de meest energieke en spectaculaire objecten in het heelal worden gerekend. Hun kernen zijn vaak dermate helder dat ze de rest van het stelsel compleet overstralen. 

ALMA heeft sterren zoals de zon waargenomen die nog in een heel vroeg ontwikkelingsstadium verkeren, en daarbij sporen ontdekt van methylisocyanaat – een chemische bouwsteen van leven. Het is voor het eerst dat dit probiotische molecuul in de omgeving van zonachtige protosterren – de soort waaruit ons zonnestelsel is voortgekomen – is gedetecteerd. De ontdekking kan astronomen helpen begrijpen hoe het leven op aarde is ontstaan.

Op 26 mei 2017 heeft de president van de Republiek Chili, Michelle Bachelet Jeria, de ceremonie bijgewoond waarbij de eerste steen is gelegd van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT). De ceremonie vond plaats op ESO’s Paranal-sterrenwacht, dicht bij de locatie van de toekomstige reuzentelescoop in het noorden van Chili. Deze mijlpaal luidde het begin in van de bouw van de koepel en de hoofdstructuur van de grootste optische telescoop ter wereld en is het begin van een nieuw tijdperk in de astronomie. Het evenement markeerde ook de aansluiting van de sterrenwacht op het nationale stroomnet van Chili.

De Kleine Magelhaense Wolk is een opvallend object aan de zuidelijke hemel – zelfs met het blote oog. Maar vanwege het rijkelijk aanwezige interstellaire stof kunnen normale telescopen geen duidelijk beeld krijgen van wat zich in dit sterrenstelsel afspeelt. Dankzij VISTA’s infrarood-capaciteiten hebben astronomen de vele miljoenen sterren in dit naburige sterrenstelsel nu duidelijker dan ooit kunnen bekijken. Het resultaat is de grootste infraroodopname die ooit van de Kleine Magelhaense Wolk is gemaakt.

Een exoplaneet die om een rode dwergster op veertig lichtjaar van de aarde draait, zou wel eens de nieuwe houder kunnen zijn van de titel 'beste plek om naar tekenen van leven buiten het zonnestelsel te zoeken'. Met behulp van het HARPS-instrument van de ESO-sterrenwacht op La Silla, en telescopen elders ter wereld, heeft een internationaal team van astronomen een 'superaarde' ontdekt die zich binnen de leefbare zone van de zwakke ster LHS 1140 bevindt. Deze wereld is een beetje groter en aanzienlijk zwaarder dan de aarde en heeft zijn atmosfeer waarschijnlijk grotendeels kunnen vasthouden.

Bij waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope is ontdekt dat in de krachtige materiestromen die door superzware zwarte gaten in de kernen van sterrenstelsels worden uitgestoten sterren kunnen ontstaan. Het is voor de eerst dat waarnemingen hebben bevestigd dat in zo’n extreme omgeving stervorming kan optreden. De ontdekking heeft allerlei gevolgen voor ons begrip van de eigenschappen en de evolutie van sterrenstelsels. De resultaten worden in het tijdschrift Nature gepubliceerd.

Nieuwe waarnemingen wijzen erop dat tijdens de hoogtijdagen van het ontstaan van sterrenstelsels, 10 miljard jaar geleden, zware sterren-vormende stelsels werden gedomineerd door baryonische oftewel ‘normale’ materie. Dat is in schril contrast met de huidige sterrenstelsels, waarin de geheimzinnige donkere materie de overhand heeft. Dit verrassende resultaat, verkregen met ESO’s Very Large Telescope, suggereert dat donkere materie in het vroege heelal minder invloedrijk was dan nu. De resultaten van het onderzoek verschijnen in vier artikelen, waarvan er één vandaag in Nature is gepubliceerd.

Astronomen hebben de ALMA-telescoop gebruikt om een enorme massa van gloeiend sterrenstof te detecteren in een sterrenstelsel dat we zien toen het heelal slechts vier procent van zijn huidige leeftijd had. Dit stelsel is kort na zijn ontstaan waargenomen en is het verste stelsel ooit waarin stof is gedetecteerd. Deze nieuwe resultaten leveren gloednieuwe inzichten op over de geboorte en explosieve dood van de allereerste sterren.

Deze kleurrijke streep van sterren, gas en stof is in werkelijkheid een spiraalstelsel dat NGC 1055 heet. De middellijn van dit forse sterrenstelsel, hier vastgelegd met ESO's Very Large Telescope, is mogelijk tot wel vijftien procent groter dan die van onze Melkweg. In NGC 1055 lijken de malende armen die kenmerkend zijn voor spiraalstelsels te ontbreken, omdat we het stelsel van opzij zien. Wel vertoont het stelsel vreemde vervormingen die waarschijnlijk zijn veroorzaakt door een interactie met een groot naburig sterrenstelsel.