Een indringende nieuwe opname van ESO toont een donkere wolk waarin nieuwe sterren ontstaan, met daarnaast een groepje heldere sterren die al uit hun stofrijke stellaire kraamkamer tevoorschijn zijn gekomen. De foto is gemaakt met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla, in het noorden van Chili. Het is de beste opname in zichtbaar licht die ooit van dit vrij onbekende object is gemaakt.
Links op deze nieuwe foto is een donkere zuil te zien die op een rookwolk lijkt. Rechts ervan schittert een groepje heldere sterren. Op het eerste gezicht lijken de twee weinig overeenkomsten te vertonen, maar ze zijn nauw met elkaar verbonden. De wolk bevat enorme hoeveelheden koel kosmisch stof en is een kraamkamer waarin nieuwe sterren worden geboren. Waarschijnlijk is onze zon meer dan vier miljard jaar geleden in een soortgelijk stervormingsgebied ontstaan.
De wolk, die Lupus 3 wordt genoemd, staat op een afstand van ongeveer 600 lichtjaar in het sterrenbeeld Schorpioen. Het hier getoonde gebied is ongeveer vijf lichtjaar groot.
Wanneer de dichtere delen van zo’n wolk onder invloed van hun eigen zwaartekracht samentrekken, worden ze heet en beginnen ze te stralen. Aanvankelijk wordt deze straling door de stofrijke wolken tegengehouden, waardoor zij alleen waarneembaar is met telescopen die gevoelig zijn voor langere golflengten dan die van zichtbaar licht, zoals het infrarood. Maar naarmate de sterren heter en helderder worden, blazen zij met hun intense straling en sterrenwinden geleidelijk hun omgeving schoon, totdat zij in al hun glorie tevoorschijn komen.
De heldere sterren rechts op de foto zijn een perfect voorbeeld van een groepje van zulke hete, jonge sterren. Een deel van hun stralend blauwe licht wordt verstrooid door het stof dat in hun omgeving is achtergebleven. De twee helderste sterren zijn helder genoeg om met een kleine telescoop of verrekijker zichtbaar te zijn. Het zijn jonge sterren die hun energie nog niet ontlenen aan fusiereacties in hun kern en nog door gloeiend gas zijn omgeven [1]. Ze zijn waarschijnlijk minder dan een miljoen jaar oud.
Hoewel ze op het eerste gezicht minder opvallend zijn dan de helderblauwe sterren, zijn in ditzelfde gebied, dat een van de dichtstbijzijnde stellaire kraamkamers is, nog vele andere sterren-in-wording opgespoord.
Stervormingsgebieden kunnen enorm groot zijn, zoals de Tarantulanevel (eso0650), waar honderden zware sterren worden gevormd. Maar de meeste sterren in sterrenstelsels als het onze worden waarschijnlijk geboren in gebieden van veel geringere omvang, zoals Lupus 3. Daarom is dit gebied niet alleen boeiend voor astronomen, maar ook een prachtig voorbeeld van de beginstadia van het leven van sterren.
Noten
[1] Zulke sterren worden Herbig Ae/Be-sterren genoemd, naar de astronoom die hen als eerste herkende. De ‘A’ en ‘B’ verwijzen naar de spectraaltypes van de sterren, die wat heter zijn dan de zon, en de ‘e’ geeft aan dat hun spectra emissielijnen vertonen, die te danken zijn aan het gloeiende gas dat hen omringt. Ze stralen door te krimpen: daarbij wordt potentiële zwaartekrachtsenergie omgezet in warmte.
Meer informatie
ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.
