Op 19 oktober 2014 vindt van de sterrenkundige hoogtepunten plaats van de afgelopen jaren. Zo zal op die dag de komeet Siding Spring (C/2013 A1) op een afstand van slechts 132 000 kilometer langs de planeet Mars vliegen. Doordat er zich tal van ruimtetuigen op en rond de planeet Mars bevinden, gaan wetenschappers dit bijzonder astronomisch event gedetailleerd kunnen volgen en bestuderen. In afwachting van de scheervlucht kan u via dit artikel meer leren over de komeet Siding Spring (C/2013 A1) en zijn passage langs de planeet Mars.
Komeet Siding Spring (C/2013 A1)
Om goed te weten waarover dit allemaal gaat, moeten we het eerst hebben over de komeet zelf. Deze komeet werd op 3 januari 2013 ontdekt door de bekende astronoom en kometenjager Robert H. McNaught toen hij met de 50 centimeter Uppsala Southern Schmidt Telescope van de Siding Spring sterrenwacht in Australië de sterrenhemel afspeurde. Meteen werden met behulp van de Uppsala Southern Schmidt Telescope en een CCD-camera enkele beelden gemaakt van de komeet waarna deze de officiële naam kreeg 'C/2013 A1' (A1 staat voor de eerste komeet die in 2013 werd ontdekt). Op het moment van zijn ontdekking had komeet C/2013 A1 een schijnbare magnitude van 18,5 en bevond dit ijzige hemellichaam zich op een afstand van 7,2 AE (Astronomische Eenheden) van de Zon (7,2 maal de afstand van de Aarde tot de Zon). Uiteindelijk werd deze komeet, zoals vaak het geval is, ook genoemd naar zijn plaats van ontdekking: komeet Siding Spring (C/2013 A1). Deze komeet bereikt op 25 oktober 2014 het perihelium en zal zich dan op een afstand van 1,39 Astronomische Eenheden van de Zon bevinden.
Scheervlucht langs Mars
Kort nadat de komeet werd ontdekt, bleek uit de baanberekeningen al snel dat deze in oktober 2014 op korte afstand van de planeet Mars zou vliegen. Zo zal de komeet Siding Spring (C/2013 A1) volgens berekeningen gemaakt in juli 2014 op 19 oktober 2014 op een afstand van slechts 132 000 kilometer van Mars vliegen. Ter vergelijking: dit is zeventien keer dichterbij dan de kortste passage van een komeet langs de Aarde (komeet Lexell in 1770). Op het moment van de passage zal komeet Siding Spring (C/2013 A1) met een snelheid van 56 kilometer per seconde langs de 'rode planeet' vliegen. Indien we ons op 19 oktober 2014 op Mars zouden bevinden, zou deze komeet op dat moment een helderheid bereiken van magnitude -6. Ondanks het feit dat er eerst werd aangenomen dat er een kans bestond dat deze komeet zou botsen met Mars, werd deze mogelijkheid in april 2013 door wetenschappers van NASA's Jet Propulsion Laboratory (JPL) van tafel geveegd. Er is dus geen kans op een impact op Mars. Doordat komeet Siding Spring (C/2013 A1) een kern heeft met een diameter van ongeveer 700 meter heeft men wel berekeningen uitgevoerd over wat de gevolgen zouden zijn indien de komeet toch zou inslaan op Mars. Zo zou de impact vergelijkbaar zijn met 20 miljard megaton en zou de inslagkrater een diameter hebben van tussen de zeven en tien kilometer.
Ter vergelijking:
Indien komeet Siding Spring (C/2013 A1) op 19 oktober 2014 langs de Aarde zou vliegen, zou deze zich driemaal dichter bij onze planeet bevinden dan de Maan!
De toch van de komeet Siding Spring (C/2013 A1) doorheen het zonnestelsel
en scheervlucht langs de planeet Mars - Foto: NASA / JPL
Ruimtetuigen zijn getuige
Indien deze komeet langs een andere planeet was gevlogen, was hier wellicht veel minder aandacht aan besteedt dan aan de passage van komeet de komeet Siding Spring (C/2013 A1) langs Mars. De belangrijkste reden hiervoor is dat er zich momenteel verschillende ruimtetuigen op en rond Mars bevinden waardoor we deze passage zeer gedetailleerd gaan kunnen volgen en bestuderen. Zo bevinden zich momenteel de Amerikaanse Marsverkenners Mars Reconnaissance Orbiter, 2001 Mars Odyssey en MAVEN in een baan om Mars alsook de Europese Mars Express en de eerste Indiase Marssonde Mars Orbiter Mission (Mangalyaan). De Amerikaanse ruimtetuigen gaan verschillende van hun wetenschappelijke instrumenten gebruiken om de kern, de coma en de staart van komeet Siding Spring te bestuderen. Op het oppervlak van Mars rijden momenteel de twee Amerikaanse Marsrovers Curiosity en Opportunity rond die men hun MastCAM, CHEMCAM en PanCAM de komeet in zijn geheel gaan observeren. Ondanks het feit dat we deze passage goed gaan kunnen volgen en dat wetenschappers zeer enthousiast zijn, is dit ook niet zonder risico's. Terwijl de komeetkern zelf geen dreiging vormt voor de Marsverkenners maken vluchtingenieurs en wetenschappers zich wel zorgen over het puin dat de komeet zal achterlaten. Zo bestaat er een kans dat de ruimtetuigen, die zich in een baan om Mars bevinden, schade kunnen oplopen als gevolg van het puinspoor dat de komeet zal achterlaten. Deze stofdeeltjes zijn niet groter dan enkele millimeters maar kunnen ernstige schade veroorzaken aan ruimtetuigen en apparatuur doordat deze stofdeeltjes een snelheid hebben van 56 kilometer per uur. Op dit risico te beperken, liet de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA de Marsverkenners Mars Reconnaissance Orbiter, Mars Odyssey en MAVEN een koerswijziging uitvoeren zodat deze zich buiten het puinspoor van de komeet bevinden wanneer deze langs Mars scheert. De twee Marsrovers zullen wellicht geen hinder ondervinden van het achtergelaten stof in de atmosfeer van Mars. Wat de twee Marsrovers wel kunnen zien, is een meteorenregen die zal veroorzaakt worden als gevolg van de stofdeeltjes die de komeet achterlaat en de Marsatmosfeer binnendringen. Naast de ruimtetuigen op of rond Mars zullen ook ruimtetelescopen als de Hubble Space Telescope, de Spitzer ruimtetelescoop en de Chandra ruimtetelescoop deze gebeurtenis observeren.
Bovenstaande tabel laat zien welke Amerikaanse ruimtetuigen op en rond Mars wat van de komeet
gaan bestuderen - Foto: NASA / JPL
Van onschatbare wetenschappelijke waarde
Dankzij de aanwezigheid van de ruimtetuigen op en rond Mars krijgen wetenschappers nu de kans om een komeet met tal van wetenschappelijke instrumenten te bestuderen. Dit is dan ook de reden waarom wetenschappers en ruimtevaartorganisaties waar ook ter wereld steeds meer op het puntje van hun stoel gaan zitten naarmate komeet Siding Spring de planeet Mars nadert. Zo willen wetenschappers graag weten hoeveel stof de komeet gaat loslaten, wat de rotatieperiode van de komeet is, wanneer het stof van de komeet zal vrijkomen, wat de temperatuur van de komeetkern is en hoe de kern en de staart van de komeet er zal uitzien. Daarnaast is men ook benieuwd hoe de Marsatmosfeer zal reageren op de passage van de komeet en wat de samenstelling is van de gassen die Siding Spring loslaat. Doordat het ook de eerste maal is dat deze komeet ons zonnestelsel binnendringt, wil dit zeggen dat dit hemellichaam miljarden jaren lang heeft rondgezweefd in de verste uitoorden van ons zonnestelsel, de Oortwolk. Naarmate de komeet dichter bij de Zon komt, zal deze opwarmen waardoor het ijs, waaruit ze is samengesteld, zal sublimeren. Sinds april/mei 2014 is de komeet beginnen smelten door de warmte van de Zon en ondertussen is het hemellichaam ook al de zogeheten 'waterlijn' voorbij. Dit is een denkbeeldige punt op een afstand van driemaal de afstand van de Aarde tot de Zon waar de komeet plots veel actiever wordt doordat waterijs in de komeet verdampt en stofdeeltjes loslaat. Door deze komeet te bestuderen, hopen wetenschappers uiteindelijk ook meer te leren over het ontstaan van ons zonnestelsel.
Kijk zelf naar de komeet Siding Spring (C/2013 A1)
Wie denkt dat de scheervlucht van de komeet langs Mars enkel maar te zien is vanuit de ruimte of van nabij Mars heeft het mis. Zo kan men ook vanop Aarde de passage waarnemen. Op 19 oktober 2014 zal de planeet Mars laag in het zuidwesten waar te nemen zijn. Een goede kijk op de horizon is dus essentieel. Op het moment van de passage bevindt Mars zich bijna bij de horizon maar een uur eerder moet deze nog goed waarneembaar zijn (indien de weersomstandigheden goed zijn). De komeet Siding Spring (C/2013 A1) heeft momenteel een helderheid van magnitude +11 en zal dus enkel met een middelgrote of grote telescoop te zien zijn. Mars heeft op dit moment een helderheid van magnitude +1. De nadering tussen de komeet en Mars vindt plaats wanneer beide objecten zich op 19 oktober in het sterrenbeeld Slangendrager (Ophiuchus) bevinden.
