Op maandagochtend 21 januari 2019 kunnen we vanuit België en Nederland een totale maansverduistering zien. Deze verduistering start omstreeks 03u36, wanneer de maan de bijschaduw van onze planeet raakt. Op dat moment bevindt de maan zich 44,3° boven de horizon. Omstreeks 06u12 bereikt deze maansverduistering het maximum. De maan staat op dat moment nog 21,2° boven de horizon. Doordat de maan tijdens deze totale maansverduistering een spookachtige rode kleur krijgt, wordt dit fenomeen in de volksmond ook wel een 'bloedmaan' genoemd. Het einde van deze eclips is in België en Nederland niet zichtbaar.
Tijdlijn totale maansverduistering 21 januari 2019
| Begin gedeeltelijke eclips in bijschaduw: | 03u36 |
| Begin gedeeltelijke eclips in kernschaduw: | 04u34 |
| Begin totale eclips: | 05u41 |
| Maximum eclips: | 06u12 |
| Einde totale eclips: | 06u44 |
| Einde gedeeltelijke eclips kernschaduw: | 07u51 |
| Einde gedeeltelijke eclips bijschaduw: | 08u50 |
Foto: VVS/Vlaamse Overheid
Livestream totale maansverduistering 21 januari 2019
Wat is een maansverduistering?
Een maansverduistering is een astronomisch fenomeen dat plaatsvindt wanneer de Zon, de Aarde en de Maan zich op één lijn bevinden met de Aarde in het midden. Normaal weerkaatst de maan het zonlicht terug naar de Aarde maar tijdens een maansverduistering kan de maan geen zonlicht opvangen omdat de Aarde in de weg staat. Het zonlicht dat zich op dat moment door de aardatmosfeer doordringt, kleurt rood waardoor op de maan een rode gloed te zien is. De aardse atmosfeer bevat variabele hoeveelheden water (wolken, mist, nevel,…) en vaste deeltjes (meteorenstof, vulkanische as,…). Dit materiaal filtert natuurlijk het zonlicht vooraleer het in de schaduwkegel afgebogen wordt. Grote vulkaanuitbarstingen, waarbij veel as in de atmosfeer terechtkomt, zorgen dikwijls voor donkere, dieprode maansverduisteringen. Ook uitgestrekte wolkengebieden kunnen voor donkerdere eclipsen zorgen. Daarom stelde de Franse astronoom André-Louis Danjon een helderheidsschaal op voor maansverduisteringen. Deze zogeheten 'Danjon-schaal' telt vijf gradaties.
Maansverduisteringen doen zich enkel voor tijdens volle Maan maar niet tijdens elke volle Maan. De baan van de maan helt ongeveer 5,1° ten opzichte van het vlak waarin de Aarde om de zon draait, ook wel de ecliptica genoemd, en hierdoor kan een maansverduistering enkel maar plaatsvinden als de Maan zich in één van de twee punten bevindt waar het baanvlak de ecliptica snijdt. Zonsverduisteringen zijn meestal maar in een klein gebied op Aarde zichtbaar maar maansverduisteringen zijn daarentegen waarneembaar vanop elke plek waar de Maan te zien is. Niet alle maansverduisteringen zijn dezelfde. Er bestaan drie soorten: de totale, gedeeltelijke en de maansverduistering in de bijschaduw. Bij een totale maansverduistering is de Maan volledig zichtbaar en kleurt deze rood of donkerbruin afhankelijk van de hoeveelheid stof er zich in de atmosfeer van de Aarde bevindt. Deze tijdelijke rood gekleurde maan noemt men in de volksmond ook wel 'bloedmaan'. Dit is geen astronomische term en kent zijn oorsprong in het bijgeloof aangezien de kleur rood vaak geassocieerd wordt met bloed. Tijdens dit fenomeen (de totaliteitsfase) zal de maan door de kernschaduw (de umbra) van de Aarde gaan. Wanneer deze slechts door een gedeelte van de umbra gaat, spreken we van een gedeeltelijke maansverduistering. Bij een maansverduistering in de bijschaduw vermindert de intensiteit van het volle maanlicht een beetje maar dit is in de praktijk nauwelijks waarneembaar.
Hoe waarnemen?
In tegenstelling tot een zonsverduistering is een maansverduistering heel veilig om waar te nemen met het blote oog. Om een maansverduistering waar te nemen, heb je geen speciale apparatuur nodig. Met een verrekijker, een smartphone en een donkere locatie kom je al heel ver. Terwijl je dankzij een kompas of een smartphone de juiste kijkrichting kan opzoeken, kan je een verrekijker gebruiken om de details van het maanoppervlak waar te nemen. Om de eclips zo goed mogelijk te kunnen waarnemen, zoek je best een donkere locatie op en neem je het best een rood lampje mee zodat de ogen niet verblind worden door fel wit licht. Heb je toch zin om foto's te maken van de maansverduistering, neem dan extra batterijen mee en maak gebruik van een telelens om de eclips zo goed mogelijk te fotograferen. Een statief is ook een onmisbaar hulpmiddel voor het fotograferen van de maan of de sterrenhemel!
