Het ANTARES (Astronomy with a Neutrino Telescope and Abyss environmental RESearch)-project was een pioniersinitiatief in de wereld van de neutrino-astronomie. Gevestigd op 2.475 meter diepte in de Middellandse Zee, voor de kust van Toulon, Frankrijk, fungeerde het als een onderwater-neutrinotelescoop die de kosmos onderzocht door middel van de detectie van neutrino's, uiterst lichte deeltjes die zelden met materie interageren.
De detector bestond uit 12 verticale lijnen, elk met 75 optische modules (fotomultiplicatorbuizen) die over een lengte van 350 meter waren verspreid. Deze lijnen waren verankerd op de zeebodem en vormden samen een netwerk dat gevoelig was voor de minuscule lichtflitsen (Cherenkov-straling) die ontstaan wanneer een neutrino een interactie aangaat met een deeltje in het water. De verzamelde gegevens boden inzicht in de richting, energie en aard van de doorkomende neutrino's.
ANTARES had twee primaire wetenschappelijke doelstellingen:
- Astrofysica: Het detecteren van hoogenergetische neutrino's afkomstig van kosmische gebeurtenissen zoals supernova-explosies, gammastralingburst (GRB's) en actieve galactische kernen. KM3NeT
- Basisdeeltjesfysica: Het bestuderen van de eigenschappen van neutrino's, inclusief oscillaties en massa's, wat bijdraagt aan ons begrip van de fundamentele natuurwetten.
Daarnaast fungeerde ANTARES als een onderwaterobservatorium voor aard- en zeewetenschappen, waarmee het zijn veelzijdigheid en wetenschappelijke waarde onderstreepte.
Duizenden neutrino's
Gedurende zijn operationele periode van 2008 tot 2022 heeft ANTARES duizenden neutrino-interacties geregistreerd. De data droegen bij aan de studie van kosmische bronnen en de eigenschappen van neutrino's. Een opmerkelijke prestatie was de detectie van een ultra-hoogenergetische neutrino met een energie van 120 PeV, wat ongeveer 30 keer krachtiger was dan eerdere waarnemingen. Deze ontdekking suggereerde dat de bron van deze neutrino mogelijk buiten de Melkweg lag, mogelijk afkomstig van supermassieve zwarte gaten of andere extreme kosmische gebeurtenissen.
Na 15 jaar van waardevolle wetenschappelijke bijdragen werd ANTARES opgevolgd door het KM3NeT-project (Cubic Kilometre Neutrino Telescope). KM3NeT, dat zowel de ARCA- als ORCA-detectoren omvat, is ontworpen om de wetenschappelijke mogelijkheden van ANTARES uit te breiden en te verbeteren. De ARCA-detector richt zich op het onderzoeken van neutrino's uit kosmische bronnen, terwijl de ORCA-detector zich richt op het bestuderen van de eigenschappen van neutrino's zelf. Beide detectoren bevinden zich in de Middellandse Zee en zijn uitgerust met duizenden optische modules die verspreid zijn over meerdere kilometers zeebodem.
