Een sterrenbeeld is een verzameling sterren die ogenschijnlijk een figuur vormen wanneer we deze sterren met denkbeeldige lijnen verbinden. Vanop aarde lijken deze sterren die een sterrenbeeld vormen dicht bij elkaar te staan maar in het heelal bevinden deze sterren zich vele licthjaren van elkaar. Sterrenbeelden hebben een rijke geschiedenis en hebben veelal namen gekregen die afkomstig zijn uit de Griekse of Romeinse mythologie of van dieren. de huidige indeling van de sterrenbeelden is voornamelijk gebaseerd op de sterrenatlas die in 1603 werd uitgegeven door de Duitse sterrenkundige Johannes Bayer. In dit artikel bespreken we het sterrenbeeld Tafelberg (Mensa).
Algemeen
Mensa is een sterrenbeeld dat men enkel kan waarnemen vanop het zuidelijk halfrond. In grootte is Mensa het 75ste sterrenbeeld. Het werd voor het eerst geïntroduceerd door Nicolas Louis de Lacaille in de 18de eeuw onder de naam Mons Mensae, in het Nederlands bekend als 'Tafelberg'. Het sterrenbeeld is dus gerelateerd aan de bekende Tafelberg in Zuid-Afrika waar Lacaille belangrijke waarnemingen verrichte van de zuidelijke sterrenhemel. Dit sterrenbeeld bevat geen heldere sterren maar bevat wel een deel van de bekende Grote Magelhaense Wolk (het overige deel van de Grote Magelhaense Wolk bevindt zich in het sterrenbeeld Goudvis). Aangezien dit een zuidelijk sterrenbeeld is, bevat het geen objecten uit de bekende Messierlijst. Naast het sterrenbeeld Octans is het sterrenbeeld Tafelberg het meest zuidelijk gelegen sterrenbeeld. Hierdoor is deze constellatie nooit waarneembaar vanop het noordelijk halfrond.
Aangrenzende sterrenbeelden
- Chamaeleon
- Dorado
- Hydrus
- Octans
- Volans
Wat zijn de belangrijkste sterren?
Alpha Mensae is de helderste ster uit het sterrenbeeld Tafelberg en heeft een visuele helderheid van magnitude 5,1. Deze ster bevindt zich op een afstand van 33,1 lichtjaar van de Zon. Alpha Mensae is een gele hoofdreeksdwerg die ongeveer even groot is als onze Zon.De tweede helderste ster uit dit sterrenbeeld is Gamma Mensae. Deze ster heeft een helderheid van magnitude 5,2 en bevindt zich op een afstand van 101 lichtjaar van de Aarde.
Welke andere objecten zijn er te vinden in Mensa?
In dit sterrenbeeld vinden de bekende Large Magellanic Cloud (Grote Magelhaense Wolk) terug dat zeer populair is bij liefhebbers van deep-sky objecten. Met een afstand van 50 kiloparsecs (ongeveer 170 000 lichtjaar) is de Grote Magelhaense Wolk het op twee na dichtst bij de Melkweg gelegen sterrenstelsel. De diameter van de Grote Magelhaense Wolk is 14 000 lichtjaar en dit sterrenstelsel heeft een massa die gelijkstaat aan ongeveer 10 miljard keer de massa van de zon. De Grote Magelhaense Wolk is op het zuidelijk halfrond ’s nachts zichtbaar met het blote oog als een vage wolk, op de grens tussen de sterrenbeelden Goudvis en Tafelberg. Het is na de Andromedanevel, ons sterrenstelsel en het Triangulumstelsel het grootste sterrenstelsel dat deel uitmaakt van de Lokale Groep. De Grote Magelhaense Wolk heeft een schijnbare helderheid van magnitude 0,9. In het sterrenbeeld Tafelberg vinden we ook de bolvormige sterrenhoop NGC 1987 terug. Deze bolhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 12 en is dus enkel met grotere telescopen zichtbaar.
De bekende Grote Magelhaense Wolk aan de zuidelijke sterrenhemel - Foto: Zdeněk Bardon/ESO
