Amerikaanse astronomen hebben met behulp van de TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) ruimtetelescoop een exoplaneet ontdekt die omschreven wordt als een 'hete Saturnus'. Deze verre wereld, die zich op een afstand van ruim 300 lichtjaar van de Aarde bevindt, heeft de omvang van de planeet Saturnus en draait om de veertien dagen om zijn ster waardoor deze extreem heet is. TESS is een ruimtetelescoop die in april 2018 werd gelanceerd en ontworpen werd om exoplaneten te ontdekken met behulp van de transitiemethode.

Rond de dichtstbijzijnde enkelvoudige ster na de zon draait een planeet die minstens 3,2 keer zoveel massa heeft als de aarde – een zogeheten super-aarde. Deze bevroren, zwak verlichte wereld is ontdekt bij een van de grootste waarnemingscampagnes tot nu toe, waarbij een scala aan instrumenten is ingezet, waaronder het HARPS-instrument van ESO. De nieuw ontdekte planeet is de op één na meest nabije exoplaneet die we kennen. De Ster van Barnard is de snelst bewegende ster aan de nachthemel.

Indien alles verloopt zoals gepland gaat de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA deze maand zijn nieuwste planetenjager in de ruimte brengen. Zo moet een krachtige Falcon 9 raket van het ruimtevaartbedrijf SpaceX op 16 april 2018 de Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) ruimtetelescoop in een elliptische baan om de Aarde brengen. Deze satelliet gaat de komende twee jaar de helderheid van meer dan 200 000 sterren analyseren aangezien korte dipjes in helderheid van sterren kan wijzen op de aanwezigheid van exoplaneten.

Een nieuwe nationale faciliteit op de ESO-sterrenwacht op La Silla heeft met succes zijn eerste waarnemingen gedaan. De ExTrA-telescopen zullen op zoek gaan naar, en onderzoek doen aan planeten ter grootte van de aarde die om nabije rode dwergsterren cirkelen. ExTrA’s baanbrekende ontwerp zorgt voor een veel betere gevoeligheid in vergelijking met eerdere zoekacties. Astronomen beschikken nu over een krachtig nieuw middel om de jacht op mogelijk leefbare werelden voort te zetten.

Een onderzoeksteam heeft met behulp van ESO’s unieke ‘planetenspeurder’ HARPS een gematigde planeet van aardse proporties ontdekt. De wereld, die de aanduiding Ross 128 b heeft gekregen, is na Proxima b de meest nabije gematigde planeet die tot nu toe is opgespoord. Het is bovendien de meest nabije planeet die om een inactieve rode dwergster cirkelt, wat de kans vergroot dat zich hier leven in stand kan houden. Ross 128 b wordt een belangrijk onderzoeksobject voor ESO’s Extremely Large Telescope, die biomarkers in diens atmosfeer kan opsporen.

Astronomen hebben een bijzondere planeet ontdekt rondom een andere ster die sterrenkundigen voor een groot raadsel stelt. Zo blijkt uit waarnemingen dat de exoplaneet NGTS-1b ongeveer even groot is als de planeet Jupiter en draait rondom een ster die maar half zo groot is als onze ster, de Zon. Volgens de huidige theorieën zou deze planeet niet kunnen bestaan waardoor deze ontdekking een grote verrassing is voor alle sterrenkundigen.

Astronomen die gebruikmaken van ESO’s Very Large Telescope hebben voor het eerst titaniumoxide gedetecteerd in de atmosfeer van een exoplaneet. De ontdekking, waarbij het FORS2-instrument is ingezet, is gedaan bij de hete Jupiterachtige planeet WASP-19b. Ze levert unieke informatie op over de chemische samenstelling en de temperatuur- en luchtdrukstructuur van de atmosfeer van deze ongewone en zeer hete wereld. De resultaten verschijnen vandaag in het tijdschrift Nature.

Het MASCARA-station – de afkorting staat voor Multi-site All-Sky CAmeRA – op ESO’s La Silla-sterrenwacht in Chili heeft zijn eerste licht opgevangen. De nieuwe faciliteit zal gaan zoeken naar exoplaneten die voor hun heldere moedersterren langs schuiven, en een catalogus samenstellen van exoplaneten die later nauwkeuriger onder de loep kunnen worden genomen.

Een exoplaneet die om een rode dwergster op veertig lichtjaar van de aarde draait, zou wel eens de nieuwe houder kunnen zijn van de titel 'beste plek om naar tekenen van leven buiten het zonnestelsel te zoeken'. Met behulp van het HARPS-instrument van de ESO-sterrenwacht op La Silla, en telescopen elders ter wereld, heeft een internationaal team van astronomen een 'superaarde' ontdekt die zich binnen de leefbare zone van de zwakke ster LHS 1140 bevindt. Deze wereld is een beetje groter en aanzienlijk zwaarder dan de aarde en heeft zijn atmosfeer waarschijnlijk grotendeels kunnen vasthouden.

Astronomen hebben mede met behulp van ESO-telescopen duidelijk bewijs gevonden van een planeet die draait om Proxima Centauri, de dichtstbijzijnde ster vanaf de aarde. Deze langgezochte wereld, die de naam Proxima b heeft gekregen, draait in 11 dagen rond zijn koele rode moederster en heeft een temperatuur waarbij vloeibaar water op het oppervlak mogelijk is. De rotsachtige wereld is iets zwaarder dan de aarde. Het is de dichtstbijzijnde exoplaneet en het kan ook de meest nabije woonplaats zijn voor leven buiten ons zonnestelsel. Het artikel dat deze vondst beschrijft, staat in het tijdschrift Nature van 25 augustus 2016.