Door het licht van een uitzonderlijk compacte en sterk magnetische neutronenster te onderzoeken met ESO’s Very Large Telescope, hebben astronomen wellicht de eerste observationele aanwijzing gevonden voor een vreemd kwantumeffect dat in de jaren ’30 van de vorige eeuw voor het eerst werd voorspeld. De polarisatie van het waargenomen licht wijst erop dat de lege ruimte rond de neutronenster onderhevig is aan een kwantumeffect dat vacuüm-dubbelbreking wordt genoemd.

Een internationaal team van astronomen heeft, met behulp van de Very Large Telescope Interferometer, de meest detailrijke foto ooit gemaakt van Eta Carinae. Daarbij zijn nieuwe verrassende structuren binnen dit dubbelstersysteem ontdekt, onder meer van het gebied tussen de twee sterren waar extreem snelle sterrenwinden op elkaar botsen. Deze nieuwe blik op dit mysterieuze stersysteem kan leiden tot een beter begrip van de evolutie van zeer zware sterren.

Diverse internationale teams van astronomen hebben, met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), de verre uithoek van het heelal verkend die voor het eerst te zien was op de iconische opnamen van het Hubble Ultra Deep Field (HUDF). Deze nieuwe ALMA-waarnemingen gaan aanzienlijk dieper en zijn beduidend scherper dan eerdere surveys op millimetergolflengten. Ze laten duidelijk zien dat er een sterk verband bestaat tussen het stervormingstempo in jonge sterrenstelsels en hun totale massa aan sterren.

Uit een gedetailleerde analyse van de gegevens afkomstig van de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler hebben astronomen het bestaan van 1 284 nieuwe exoplaneten bevestigd. Hierdoor staat de teller van gekende planeten rondom andere sterren nu op meer dan 3 200 waarvan er tot op heden 2 325 werden ontdekt door Kepler. Nog nooit eerder werd het bestaan van zoveel exoplaneten in één keer bevestigd.

Astronomen die gebruik maken van de TRAPPIST-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla hebben op slechts veertig lichtjaar van de aarde drie planeten ontdekt die om een ultrakoele dwergster cirkelen. Deze werelden, die qua grootte en temperatuur vergelijkbaar zijn met Venus en de aarde, zijn de beste doelwitten voor de zoektocht naar leven buiten het zonnestelsel tot nu toe. Het is voor het eerst dat er bij zo’n kleine, zwakke ster planeten zijn ontdekt. De nieuwe resultaten worden op 2 mei 2016 in het tijdschrift Nature gepubliceerd.

Astronomen hebben een uniek object ontdekt dat lijkt te bestaan uit materiaal uit het binnenste deel van het zonnestelsel, uit de tijd dat de aarde ontstond. Het is miljarden jaren opgeslagen geweest in de Oortwolk, ver van de zon. Waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope en de Canada-France-Hawaii Telescope laten zien dat C/2014 S3 (PANSTARRS) een langgerekte komeetbaan doorloopt, maar tegelijkertijd de eigenschappen vertoont van een maagdelijke planetoïde uit het binnenste deel van het zonnestelsel.

Dit tafereel, vastgelegd met ESO’s OmegaCAM van de VLT Survey Telescope, toont een eenzaam sterrenstelsel dat bekendstaat als Wolf-Lundmark-Melotte of kortweg WLM. Hoewel het stelsel formeel tot de Lokale Groep wordt gerekend, is WLM een buitenbeentje dat zich aan de rand van deze samenscholing van tientallen stelsels bevindt. WLM is zo klein en afgezonderd dat het wellicht nooit in interactie is geweest met de overige stelsels van de Lokale Groep, of met welk ander sterrenstelsel dan ook.

Sterrenkundigen hebben met behulp van de succesvolle Hubble Space Telescope de rotatietijd van een zware exoplaneet kunnen vaststellen. Zo kon men de veranderlijke helderheid meten van de atmosfeer van planeet 2M1207b waaruit de astronomen konden achterhalen dat deze exoplaneet in tien uur om zijn as draait. Dit is de eerste maal dat de rotatie van een exoplaneet op een dergelijke manier werd bepaald. 

Veel sterrenstelsels zitten tjokvol stof, en andere vertonen donkere banden van ondoorzichtig kosmisch roet tussen hun sterren en gaswolken. Maar het onderwerp van deze nieuwe foto, gemaakt met de OmegaCAM-camera van ESO’s VLT Survey Telescope in Chili, is uitzonderlijk: dit kleine sterrenstelsel, dat IC 1613 heet, is een echte netheidsmaniak! Het bevat heel weinig kosmisch stof, waardoor astronomen zijn inhoud heel goed kunnen bekijken. De properheid van dit stelsel is cruciaal voor ons begrip van het ons omringende heelal.

Zou ons zonnestelsel dan toch een negende planeet hebben? Twee astronomen van de Technische Universiteit van Californië (Caltech) maakten op 20 januari 2016 alvast het mogelijke bestaan bekend van een ijzige gasplaneet die op grote afstand rond onze ster, de Zon, draait. Deze mysterieuze planeet zou tien keer groter zijn dan de Aarde en zou er minstens tienduizend jaar over doen om één maal rond de Zon te draaien.