Artistieke impressie van de GOCE satelliet in een baan om de Aarde
Foto: ESA

De Europese Gravity Field and Steady-State Ocean Circulation Explorer (GOCE) satelliet keert wellicht in de nacht van zondag 10 op maandag 11 november terug naar de Aarde. De missie van deze bijzondere kunstmaan is ten einde en de brandstof aan boord van het ruimtetuig is op. Hierdoor zal deze 1 200 kilogram zware satelliet ongecontroleerd terugkeren in de atmosfeer van de Aarde waar het grootste deel van de satelliet zal opbranden. 

De Gravity Field and Steady-State Ocean Circulation Explorer (GOCE) werd ontwikkeld door het Europese ruimtevaartagentschap ESA met als doel driedimensionale gegevens over het zwaartekrachtveld van de Aarde te verzamelen. Deze satelliet werd hiervoor uitgerust met een Electrostatic Gravity Gradiometer die zes zeer gevoelige accelerometers bevat. Dit instrument werd niet ontwikkeld om de zwaartekracht zelf te meten maar wel de minieme verschillen in zwaartekracht tussen de accelerometers. Door zijn bijzonder aerodynamisch ontwerp werd GOCE ook vaak de 'Ferrari of space' genoemd. De satelliet heeft de vorm van een pijl om op die manier zo weinig mogelijk wrijving van de atmosfeer te ondervinden. GOCE werd op 17 maart 2009 succesvol in de ruimte gebracht door een Rockot raket vanop de Russische lanceerbasis Plesetsk. Uiteindelijk verzamelde GOCE na meer dan twaalf maanden genoeg gegevens om het zwaartekrachtveld van onze planeet nauwkeuriger dan ooit in kaart te brengen. Dit resulteerde in een driedimensionaal model van de geoïde.

Ondanks het feit dat de satelliet zal opbranden in de atmosfeer van de Aarde zullen niet alle onderdelen opbranden en vernietigd worden. Volgens ESA zal ongeveer een kwart van de satelliet de terugkeer naar de Aarde overleven. Dit komt overeen met maximaal vijftig onderdelen, samen goed voor 250 kilogram, die zullen neerstorten op Aarde. Waar de brokstukken zullen neerkomen, kan tot op heden nog niet voorspeld worden. Vlak voor de satelliet zal beginnen aan zijn zogeheten 'reentry' kan men het gebied pas in kaart brengen waar de brokstukken zullen neerkomen. Half oktober 2013 raakte de brandstof aan boord van GOCE op waardoor het ruimtetuig langzaam begon te dalen. Op vrijdag 8 november 2013 bevond GOCE zich nog op een hoogte van slechts 170 kilometer. Wanneer GOCE een hoogte zal bereiken van 100 kilometer zal de dichtheid van de atmosfeer toenemen en bij een snelheid van 25 000 km per uur zal de verbranding door de wrijving met de deeltjes van de atmosfeer beginnen. Verwacht wordt dat het tuig op een hoogte van ongeveer 80 kilometer uit elkaar zal breken. Jaarlijks valt ongeveer 40 ton aan brokstukken afkomstig van satellieten en ruimtetuigen terug op de Aarde. Toch is er geen reden tot paniek aangezien de meeste brokstukken zeer klein zijn en in zee terechtkomen. Volgens specialisten is de kans groter dat een mens getroffen wordt door een meteoriet dan door een stuk ruimtepuin.

Kris Christiaens

K. Christiaens

Medebeheerder & hoofdredacteur van Spacepage.
Oprichter & beheerder van Belgium in Space.
Ruimtevaart & sterrenkunde redacteur.