De nieuwe donkere vlak in de atmosfeer van Neptunus.
Foto: NASA/ESA

Aan de hand van recente waarnemingen van de planeet Neptunus met de Amerikaans/Europese Hubble ruimtetelescoop hebben sterrenkundigen een nieuwe donkere vlek opgemerkt in de atmosfeer van deze gasplaneet. Deze donkere vlak is een gigantische storm met een omvang van ongeveer 11 000 kilometer die in september 2018 al voor het eerst werd opgemerkt. De nieuwe Hubble-opname maakt deel uit van een jaarlijks onderzoeksprogramma om de buitenste planeten in ons zonnestelsel goed op te volgen. Hoe deze storm is ontstaan, is voor wetenschappers nog steeds een groot raadsel. 

Dit is niet de eerste maal dat wetenschappers een geheimzinnige vlek opmerken in de atmosfeer van Neptunus. Ook op beelden die gemaakt werden door de bekende Voyager 2 ruimtesonde in 1989 was er al een donkere vlek te zien in de atmosfeer van Neptunus. Uit onderzoek hiervan bleek dat deze stormen eens om de vijf jaar ontstaan en ongeveer twee jaar duren. Net als bij voorgaande stormen gaat ook de nieuwe storm gepaard met opvallende witte wolken. Deze lijken te ontstaan doordat luchtstromen wellicht moeten opstijgen om de storm zelf te kunnen passeren. Hierdoor zouden zich ook kristallen van methaanijs vormen. Net zoals bij de bekende 'Grote Rode Vlek' in de atmosfeer van Jupiter draaien ook de stormen op Neptunus anti-cyclonaal. Dit wil zeggen dat de stroming van de storm in de tegengestelde richting is van de draairichting van de planeet. Op de waarnemingen met de Hubble ruimtetelescoop is ook mooi te zien dat voorafgaand aan het ontstaan van de storm er sinds 2016 in deze zelfde regio in de atmosfeer van Neptunus een verhoogde wolkenactiviteit zichtbaar was. Hierdoor vermoeden wetenschappers dat de draaiklok van deze storm dieper in de atmosfeer van Neptunus ontstaat en eenmaal zichtbaar wordt wanneer de top van de storm grotere hoogte bereikt. Uit onderzoek van voorgaande stormen weten wetenschappers wel dat deze stormen in de atmosfeer van Neptunus snelheden kunnen halen van meer dan 1 500 kilometer per uur. Ter vergelijking: de hoogst gemeten windsnelheid op Aarde bedraagt bijna 500 kilometer uur. Hierdoor behoren de weersomstandigheden op Neptunus tot één van de slechtste uit ons zonnestelsel.

De nieuwe opname van Neptunus, waarop de meest recente storm zichtbaar is, maakt deel uit van het Outer Planet Atmospheres Legacy (OPAL) programma dat door NASA's Goddard Space Flight Center wordt uitgevoerd. Met dit programma worden jaarlijks opnamen gemaakt van de buitenste planeten in ons zonnestelsel (Jupiter, Uranus en Neptunus) op het moment dat de afstand van de Aarde tot deze planeten het kleinst is. Hierdoor willen wetenschappers de seizoensveranderingen van deze planeten bestuderen zodat men tijdelijke veranderingen en bijzonderheden zoals stormen en bijzondere wolkenstromen kan vastleggen en onderzoeken. Voor wetenschappers is de studie van dergelijke stormen van groot belang aangezien zij ons meer kunnen vertellen over de omstandigheden in de atmosferen van exoplaneten. 

Kris Christiaens

K. Christiaens

Medebeheerder & hoofdredacteur van Spacepage.
Oprichter & beheerder van Belgium in Space.
Ruimtevaart & sterrenkunde redacteur.