Artistieke impressie van exokometen rond de ster Bèta Pictoris.
Foto: Michaela Pink

Iets meer dan een jaar nadat de Amerikaanse Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) in de ruimte werd gebracht, hebben wetenschappers er drie exokometen met ontdekt rond de ster Bèta Pictoris. Exokometen zijn kleine hemellichamen zijn die bestaan uit gas, ijs en stof, gekenmerkt worden door een staart en zich buiten ons zonnestelsel bevinden. TESS is een ruimtetelescoop die in april 2018 werd gelanceerd en ontworpen werd om exoplaneten te ontdekken met behulp van de transitiemethode.

Een Oostenrijks/Nederland/Brits team van astronomen ontdekte met behulp van de Amerikaanse TESS planetenjager signalen van drie exokometen. De wetenschappers kwamen tot deze ontdekking doordat de exokometen helderheidsdipjes veroorzaken in het licht afkomstig van de ster die de TESS ruimtetelescoop op dat moment bestudeerde. Wanneer een exokomeet zich voor een ster beweegt, gezien vanaf de Aarde, kan men in de data een heel precieze asymmetrische dip opmerken in het licht afkomstig van de ster die wordt veroorzaakt als gevolg van de lange, stoffige staart van de komeet. Wanneer een planeet zich voor de ster beweegt, kan men een symmetrische afname in de helderheid van het sterlicht zien doordat de planeet een heel klein beetje van het sterlicht 'blokkeert'. De ster in kwestie is Bèta Pictoris, is 23 miljoen jaar oud en bevindt zich op een afstand van 63 lichtjaar van de Aarde. Rondom deze ster bevindt zich een schijf van gas en stof. In de periode van 19 oktober 2018 tot en met 1 februari 2019 stelden de onderzoekers drie helderheidsdipjes vast in de lichtcurve van Bèta Pictoris waarvan de grootste dip twee dagen duurde. Eerder werden rond Bèta Pictoris nog exokometen ontdekt met behulp van spectroscopisch onderzoek. Bèta Pictoris, één van de helderste sterren in het sterrenbeeld Schilder (Pictor), is bij astronomen een zeer geliefde ster aangezien men al heel lang vermoedde dat hier een planeet rond cirkelde. Uiteindelijk werd dit in 2008 bevestigd met behulp van de Very Large Telescope (VLT) waarna astronomen ook het bestaan van exokometen rond deze ster vermoedde. Voor astronomen is het onderzoek van exokometen belangrijk aangezien dit ons meer kan vertellen over het ontstaan van ons zonnestelsel en de samenstelling en evolutie van kometen. Op termijn wil men ook onderzoeken of de samenstelling van exokometen dezelfde is als die van kometen in ons zonnestelsel.  

Het doel van de Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) is om op zoek te gaan naar planeten die zich rondom andere sterren bevinden. Hierbij zal men zich vooral focussen op sterren die veel gelijkenissen vertonen met onze ster, de Zon. Om de aanwezigheid van planeten rondom dergelijke sterren te kunnen achterhalen, zal TESS de helderheid van deze sterren bestuderen. Indien de ruimtetelescoop een tijdelijke afname in de helderheid van deze sterren kan detecteren en deze afname met enige regelmaat optreedt, kan dit een teken zijn dat er iets rondom deze ster cirkelt (gezien vanaf de Aarde). Met de TESS ruimtetelescoop willen astronomen de volgende jaren dan ook tussen de 200 000 en 500 000 nabije sterren bestuderen. Hierdoor hoopt NASA ongeveer 3 000 kandidaat exoplaneten te ontdekken waarvan ongeveer een 500-tal planeten ongeveer even groot of iets groter als de Aarde kunnen zijn. Na de ontdekking van de mogelijke exoplaneten door de TESS ruimtetelescoop stopt het wetenschappelijke onderzoek nog niet. Zo zullen de ontdekkingen van TESS in de toekomst verder onderzocht worden door andere telescopen op Aarde en in de ruimte om op deze manier meer te leren over de atmosfeer en samenstelling van deze verre werelden. Een soortgelijke manier voor het opsporen van exoplaneten werd in het verleden ook al toegepast bij de Kepler ruimtetelescoop. Hierdoor wordt de TESS satelliet ook vaak de opvolger genoemd van de succesvolle Kepler ruimtetelescoop.

Kris Christiaens

K. Christiaens

Medebeheerder & hoofdredacteur van Spacepage.
Oprichter & beheerder van Belgium in Space.
Ruimtevaart & sterrenkunde redacteur.