Een nieuw instrument, ArTeMiS genaamd, is met succes geïnstalleerd op APEX – het Atacama Pathfinder Experiment. APEX is een 12-meter telescoop, hoog in de Chileense Atacamawoestijn, die waarnemingen doet op golflengten van een millimeter en minder.
In dit deel van het elektromagnetische spectrum, dat tussen het infrarood- en het radiogebied ligt, kunnen astronomen dieper het heelal in kijken dan met optische telescopen. Met de nieuwe camera is al een spectaculair detailrijke opname gemaakt van de Kattenpootnevel.
ArTeMiS [1] is een nieuwe groothoekcamera voor submillimetergolflengten. Hij is een waardevolle aanvulling op het instrumentarium van APEX, die het bereik en de beeldscherpte van deze telescoop verder vergroot. De detectorarray van ArTeMiS gedraagt zich meer als een ccd-camera dan zijn voorgangers, en kan hemelgebieden sneller en gedetailleerder in kaart brengen.
Het team dat ArTeMiS heeft geïnstalleerd [2] had met extreme weersomstandigheden te kampen. Door zeer zware sneeuwval op de Chajnantor-hoogvlakte raakte het controlegebouw van APEX bijna ingesneeuwd. Met hulp van personeel van de ALMA Operations Support Facility en APEX, wist het team de kisten van ArTeMiS via een geïmproviseerde weg, tussen de sneeuwbanken door, naar de telescoop te brengen. Daar aangekomen lukte het om het instrument in elkaar te zetten en de cryostaat op zijn plek te krijgen. Om het instrument te kunnen testen moest het team vervolgens wachten op zeer droge weersomstandigheden, omdat de submillimetergolven die ArTeMiS waarneemt sterk worden geabsorbeerd door waterdamp in de aardatmosfeer. Maar toen het eenmaal zo ver was, konden de testwaarnemingen met succes worden uitgevoerd. Daarna is ArTeMiS al bij diverse wetenschappelijke projecten ingeschakeld. Een van de onderzoeksobjecten was het stervormingsgebied NGC 6335, ook bekend als de Kattenpootnevel, in het sterrenbeeld Schorpioen. Deze nieuwe ArTeMiS-opname is aanzienlijk beter dan eerdere APEX-opnamen van ditzelfde gebied.
Het testen van ArTeMiS is inmiddels afgerond en de camera zal nu terugkeren naar Saclay in Frankrijk om extra detectoren in het instrument te installeren. Maar het hele team is al erg enthousiast over de resultaten van deze eerste waarnemingen, die een prachtige beloning zijn voor vele jaren van hard werken en niet zouden zijn bereikt zonder de hulp en steun van het APEX-personeel.
Noten
[1] ArTeMiS staat voor: Architectures de bolomètres pour des Télescopes à grand champ de vue dans le domaine sub-Millimétrique au Sol (Bolometerarrays voor submillimetertelescopen met een groot beeldveld op vaste grond).
[2] Het installatieteam van CEA bestaat uit Philippe André, Laurent Clerc, Cyrille Delisle, Eric Doumayrou, Didier Dubreuil, Pascal Gallais, Yannick Le Pennec, Michel Lortholary, Jérôme Martignac, Vincent Revéret, Michel Talvard en François Visticot.
Meer informatie
APEX is een samenwerking tussen het Max-Planck-Institut für Radioastronomie (MPIfR), het Onsala Space Observatory (OSO) en ESO. Het beheer van APEX op Chajnantor is toevertrouwd aan ESO. ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.
Bron: ESO
