Deze foto toont de ingewikkelde structuur van een gedeelte van de Zeemeeuwnevel dat officieel IC 2177 heet.
Foto: ESO

Deze nieuwe opname van ESO toont een deel van een wolk van stof en gloeiend gas die de Zeemeeuwnevel wordt genoemd. Deze sliertige rode wolken tussen de sterren, die op intrigerende wijze met donkere wolken zijn verweven, maken deel uit van de ‘vleugels’ van de hemelse vogel. De nieuwe opname is verkregen met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla, Chili.

De Zeemeeuwnevel, die zich uitstrekt langs de grens van de zuidelijke sterrenbeelden Grote Hond en Eenhoorn, is een enorme wolk van voornamelijk waterstofgas. Het is, zoals astronomen het noemen, een HII-gebied. Binnen zulke wolken ontstaan hete nieuwe sterren die met hun intense ultraviolette straling het omringende gas aan het gloeien brengen. De rode gloed op deze foto is kenmerkend voor geïoniseerde waterstof [1]. De Zeemeeuwnevel, die officieel IC 2177 heet, is een gecompliceerd object met een vogelachtige vorm dat uit drie grote gaswolken bestaat. De ‘kop’ wordt gevormd door Sharpless 2-292 (eso1237), de grote ‘vleugels’ door Sharpless 2-296 (deels te zien op deze nieuwe opname). En dan is er nog Sharpless 2-297, een klein, knoestig verlengstuk van de ‘rechtervleugel’ [2].

Al deze objecten staan op de lijst van meer dan 300 gloeiende gaswolken die in de jaren vijftig van de afgelopen eeuw is samengesteld door de Amerikaanse astronoom Stewart Sharpless. Voordat hij zijn lijst publiceerde was Sharpless promovendus aan de Yerkes-sterrenwacht bij Chicago (VS), waar hij en zijn collega’s waarnemingen deden die hielpen aantonen dat de Melkweg een spiraalstelsel met immense gekromde armen is.

Spiraalstelsels kunnen duizenden HII-gebieden bevatten, die bijna allemaal langs hun spiraalarmen liggen. (De Zeemeeuwnevel ligt in een van de spiraalarmen van de Melkweg.) Dat geldt overigens niet voor alle sterrenstelsels: bij onregelmatige sterrenstelsels liggen de HII-gebieden verspreid door het hele stelsel, en in elliptische stelsels lijken zulke gebieden zelfs geheel te ontbreken. De aanwezigheid van HII-gebieden wijst erop dat een stelsel nog steeds nieuwe sterren produceert.

Deze opname van Sharpless 2-296 is vastgelegd met de Wide Field Imager (WFI) van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla, Chili. Ze toont slechts een klein gedeelte van de nevel: een grote wolk waarbinnen in hoog tempo hete sterren worden gevormd. Sharpless 2-296 wordt aangelicht door verschillende bijzonder heldere, jonge sterren – verspreid over het gebied komen we nog veel meer sterren tegen, waaronder een die zo helder is, dat hij op zich op foto’s van het volledige complex als het ‘oog’ van de meeuw voordoet.

Op groothoekopnamen van dit hemelgebied zijn tal van interessante hemelobjecten te zien. De jonge, hete sterren in de nevel maken deel uit van het nabije stervormingsgebied CMa R1 in het sterrenbeeld Grote Hond, dat wemelt van de heldere sterren en sterrenhopen. Dicht bij de Zeemeeuwnevel komen we ook de Helmnevel tegen, een object dat met assistentie van Brigitte Bailleul – winnares van de ‘Twitter jezelf naar de VLT!’-wedstrijd – op 5 oktober 2012 met ESO’s Very Large Telescope werd vastgelegd (eso1238a).

Noten

[1] Astronomen duiden geïoniseerde waterstof aan met de term HII en atomaire waterstof met de term HI. Een waterstofatoom bestaat uit een elektron dat aan een proton gebonden is. In een geïoniseerd gas zijn de atomen gesplitst in vrij bewegende elektronen en positief geladen kernen – in dit geval losse protonen.

[2] In de SIMBAD Astronomical Database heten deze objecten respectievelijk Sh 2-292, Sh 2-296 en Sh 2-297.

Meer informatie

ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.