Een sterrenbeeld is een verzameling sterren die ogenschijnlijk een figuur vormen wanneer we deze sterren met denkbeeldige lijnen verbinden. Vanop aarde lijken deze sterren die een sterrenbeeld vormen dicht bij elkaar te staan maar in het heelal bevinden deze sterren zich vele lichtjaren van elkaar. Sterrenbeelden hebben een rijke geschiedenis en hebben veelal namen gekregen die afkomstig zijn uit de Griekse of Romeinse mythologie of van dieren. de huidige indeling van de sterrenbeelden is voornamelijk gebaseerd op de sterrenatlas die in 1603 werd uitgegeven door de Duitse sterrenkundige Johannes Bayer. In dit artikel bespreken we het kleine en minder bekende sterrenbeeld Kraanvogel (Grus).
Algemeen
Kraanvogel/Grus is een sterrenbeeld dat men kan terugvinden op het zuidelijk halfrond en is in België en Nederland dan ook niet zichtbaar. In grootte is Grus het 45ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld heeft geen Messierobjecten en er zijn geen meteorenzwermen geassocieerd met dit sterrenbeeld. Het sterrenbeeld Kraanvogel was één van de twaalf sterrenbeelden dat door de Nederlandse zeevaarders Pieter Dirkszoon Keyser en Frederick de Houtman tussen 1595 en 1597 werd gemaakt. Het verscheen in 1603 voor het eerst in Johann Bayers steratlas Uranometria. Een alternatieve naam voor dit sterrenbeeld is Phoenicopterus, in het Nederlands Flamingo, en werd kort in Engeland gebruikt in de 17de eeuw.
Mythologie
Tot de 17de eeuw werd het sterrenbeeld Kraanvogel (Grus) aanzien als een deel van Piscis Austrinus. De Arabische namen van vele van haar sterren geven deze classificatie weer. Aangezien dit sterrenbeeld nog maar in de 17de eeuw werd gecreëerd, zijn er geen mythologische verhalen aan verbonden.
Aangrenzende sterrenbeelden
- Piscis Austrinus
- Microscopium
- Indus
- Tucana
- Phoenix
- Sculptor
Welke andere objecten zijn er te vinden in Grus?
Echt opvallende of bekende deep-sky objecten bevinden zich niet in het sterrenbeeld Kraanvogel. Toch kunnen we in dit gebied wel het balkvormig spiraalstelsel NGC 7424 terugvinden. Dit sterrenstelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 11 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 40 miljoen lichtjaar. De doorsnede van dit sterrenstelsel wordt geschat op 100 000 lichtjaar. NGC 7424 werd op 5 september 1834 ontdekt door de Britse astronoom John Herschel. In het sterrenbeeld Kraanvogel vinden we ook vier sterrenstelsels terug die bekend staan als het 'Grus Quartet'. Deze sterrenstelsels zijn NGC 7552, NGC 7590, NGC 7599 en NGC 7582 en zijn enkel zichtbaar met middelgrote of grote telescopen. Ook vinden we in het sterrenbeeld Kraanvogel het Seyfert-sterrenstelsel NGC 7213 terug. Dit sterrenstelsel bevindt zich 16 boogseconden ten zuidoosten van de ster Alpha Gruis. NGC 7213 is één van de helderste sterrenstelsels in dit sterrenbeeld en bevindt zich op een afstand van ongeveer 71 miljoen lichtjaar van de Aarde. NGC 7213 heeft een schijnbare helderheid van magnitude 10,1. In deze constellatie kunnen we ook de bijzondere planetaire nevel IC 5148 terugvinden. Deze planetaire nevel heeft een schijnbare helderheid van magnitude 16 en werd in 1894 voor het eerst waargenomen door de Australische amateur-astronoom Walter Gale. Deze planetaire nevel breidt elke seconde uit met een snelheid van 50 kilometer per seconde.
Het prachtige sterrenstelsel NGC 7424 in het sterrenbeeld Kraanvogel - Foto: ESO
