Een compositie van verschillende foto's waarop Perseïden meteoren te zien zijn.
Foto: Rafael Schmall/Universities Space Research Association

Eén van de mooiste verschijnselen aan de sterrenhemel zijn ongetwijfeld meteoren die in de volksmond ook gekend zijn als ‘vallende sterren’. Meteoren zijn kortstondige lichtsporen aan de nachtelijke hemel die ontstaan wanneer stofdeeltjes op een hoogte van ongeveer 100 kilometer met hoge snelheid in de atmosfeer van de aarde terecht komen en daar opbranden. Dankzij de digitale fotografie kan iedereen nu ook meteoren of 'vallende sterren' fotograferen. Leer aan de hand van dit artikel hoe je dit prachtig natuurverschijnsel kan vastleggen op foto.

Wanneer fotografeer je het best ‘vallende sterren’?

Gedurende het hele jaar door kan je ‘s nachts meteoren of ‘vallende sterren’ waarnemen. Wil je echter zeker zijn dat je meteoren gaat zien dan wacht je best tot de aarde een van de grotere stofwolken doorkruist die in de ruimte werd achtergelaten door een komeet. Deze stofwolken veroorzaken dan tal van meteoren die we dan kennen als meteorenzwermen of sterrenregens. Tijdens zo een meteorenzwerm kan je tot verschillende tientallen ‘vallende sterren’ per uur zien. Deze meteoren lijken aan de sterrenhemel dan vaak vanuit één centraal punt te komen dat in de sterrenkunde het ‘radiant’ heet. De bekendste meteorenzwerm is ongetwijfeld de Perseïden. Deze meteorenzwerm werd genoemd naar het sterrenbeeld Perseus aangezien het radiant van deze zwerm zich in dit sterrenbeeld bevindt en veroorzaakt jaarlijks rond 12 augustus vele tientallen ‘vallende sterren’. Bij goede omstandigheden is het zelfs mogelijk om tijdens het maximum tussen de 60 en 100 meteoren waar te nemen. Een andere bekende meteorenzwerm dat zorgt voor heel wat ‘vallende sterren’ is de Boötiden meteorenzwerm. Deze zwerm is jaarlijks te zien tijdens de eerste dagen van januari en kan tussen de 10 en 100 meteoren per uur veroorzaken.

Locatie

Allereerst ga je best op zoek naar een donkere locatie. Meteoren fotograferen vanuit een stad of een locatie nabij een industriezone is geen goed idee aangezien lichtvervuiling een bijzonder storende factor kan zijn wanneer je foto’s maakt met een lange sluitertijd. Hoe meer last je hebt van lichtvervuiling, hoe meer extra licht er zal te zien zijn op je foto. De beste locaties om meteoren te fotograferen zijn dan ook afgelegen natuurgebieden of erkende duisternisgebieden waar je een prachtig zicht hebt op een sterrenhemel. Lichtpollutie is eenvoudig te herkennen op een foto als een oranje/rode gloed op een gemaakte foto. Ook de maan kan een storende factor zijn. Zo is een nacht met een nieuwe maan het beste tijdstip voor het waarnemen van meteoren. Raadpleeg dus best ook een maankalender om te zien wanneer de maan opkomt tijdens perioden van meteorenzwermen. 

Prachtige foto van een 'vallende ster' (sluitertijd: 20 seconden, ISO: 1600) - Foto: Robert Lenz

Voorbereiding en benodigdheden

Meteoren fotograferen doe je het best met een digitale spiegelreflex camera aangezien je hier alle instellingen manueel kan aanpassen. Wat je absoluut nodig hebt is een statief aangezien je foto’s gaat maken met lange sluitertijden en de camera hierdoor vele seconden stabiel en onaangeraakt moet staan. Een ander handig hulpmiddel is een digitale draadontspanner aangezien je dit perfect kan gebruiken bij het maken van foto’s met lange sluitertijden. Dankzij een digitale draadontspanner vermijd je ook bewegingsonscherpte als gevolg van het indrukken van de ontspanknop. Wanneer je de sterrenhemel gaat fotograferen, neem je best een lens of objectief met een zo laag mogelijk diafragma (f-waarde) en maak je gebruik van een groothoeklens. Lenzen of objectieven met een lage f-waarde (bijvoorbeeld f/2.8) vangen meer licht op waardoor de sterrenhemel en meteoren beter zichtbaar zullen zijn op je foto. Doordat meteoren vaak overal aan de sterrenhemel te zien zijn, maak je best gebruik van een groothoeklens zodat je een groot deel van de sterrenhemel in één foto te zien krijgt. Wat zeer belangrijk is bij het fotograferen van sterren of 'vallende sterren' is dat de auto-focus van de lens wordt uitgezet en je manueel scherp stelt op een heldere ster in het beeldveld van de camera. Kan je echter niet focussen op een heldere ster, dan stel je de lens of het objectief best scherp met de stand 'oneindig'. Wanneer je weet waar het radiant van een meteorenzwerm zich bevindt (het punt aan de sterrenhemel vanwaar de ‘vallende sterren’ lijken te komen), kan je het best uw camera in de buurt van dit punt richten. Weet je het radiant van de meteorenzwerm niet dan richt je de camera naar de sterrenhemel met een hoek van ongeveer 60°. best Aangezien het soms ook even kan duren eer je ‘vallende sterren’ ziet, moet je het uzelf ook zo gemakkelijk mogelijk maken. Neem een ligstoel mee zodat je rustig naar de sterrenhemel kan kijken terwijl je foto’s maakt en zorg ook voor genoeg warme kledij.

Instellen van de camera

Meteoren fotograferen doe je best in de M-stand (manuele stand) van de camera. Om meteoren te fotograferen maken we gebruik van lange sluitertijden. Een meteoor of ‘vallende ster’ schiet vanop de aarde gezien met zeer hoge snelheid door de sterrenhemel waardoor het extreem moeilijk is om deze met korte sluitertijden te fotograferen. Door gebruik te maken van lange sluitertijden laat je de sensor van de digitale reflexcamera een tijd lang ‘open’ staan waardoor je gedurende deze periode de sterrenhemel fotografeert. Indien er in deze periode meteoren doorheen onze atmosfeer scheren, zullen deze dan te zien zijn op de gemaakte foto. Het grote nadeel aan foto’s maken met lange sluitertijden is echter wel dat dit ’s nachts zorgt voor extra licht in gebieden met lichtvervuiling. Heb je nog geen ervaring met het fotograferen van meteoren dan kan je best starten met het maken van foto’s met een sluitertijd tot maximaal twee tot drie minuten. Dit kan je bereiken door de ISO-waarde van je camera zo laag mogelijk te houden (bijvoorbeeld ISO 100). Hoe langer je sluitertijd, hoe groter de kans dat er een meteoor op je gemaakte foto te zien is. Door gebruik te maken van dergelijke lange sluitertijden zullen sterren op je foto geen stipjes meer zijn maar eerder strepen (sterrensporen) aangezien de aarde ook draait en zich voortbeweegt ten opzichte van de sterrenhemel.

Opstelling van een DSLR-camera voor het fotograferen van meteoren - Foto: Pete Lawrence

Wil je geen sterrensporen (strepen) meer zien op je foto dan zal je een sluitertijd moeten gebruiken van maximaal 25 seconden. Om de sterrenhemel en de meteoren dan toch te kunnen vastleggen op foto gedurende een periode van maximaal 25 seconden zal je de ISO-waarde van je camera moeten verhogen naar bijvoorbeeld 800, 1600 of nog hoger aangezien de sensor op deze manier heel wat lichtgevoeliger wordt. Let echter wel op: een hoge ISO-waarde zorgt bij goedkopere digitale camera’s voor heel wat ruis in je opname. Vaak zal je ook heel wat testopnamen moeten maken eer je de juiste instellingen hebt bereikt. Zo kan de hoeveelheid lichtvervuiling een bepalende factor zijn wanneer je foto’s gaat maken met lange sluitertijden. Nog een handige tip voor het fotograferen van 'vallende sterren' is om de camera zo in te stellen dat deze automatisch een nieuwe foto maakt na elke gemaakte foto (Continuous Shooting Mode). Op deze manier is de kans klein dat je iets mist en zal je ongetwijfeld wel minstens één mooie meteoor gefotografeerd hebben. 

Compositie

Ben je al meer gevorderd in de fotografie dan wil je ongetwijfeld ook tijdens meteorenzwermen mooiere foto's maken die vaak ook iets meer vertellen dan enkel een 'lichtstreepje' op een foto. Dit kan je bereiken door meer te werken met speciale composities. Zo is een foto van een sterrenhemel op zich mooi maar wanneer daar een gebouw, berg of boom er op de voorgrond bij staat, geeft dit een totaal ander beeld of effect. Veel fotografen leggen een deel van het bijhorende landschap of een gebouw vast op foto wanneer ze de sterrenhemel of meteoren gaan fotograferen. Enkele mooie locaties om dit uit te testen zijn een meer, een oud gebouw zoals een kasteel of een boom of persoon op de voorgrond. 

Een prachtig voorbeeld van meteoren met een prachtige compositie. Deze foto is een compositie van tal van foto's
die gedurende twee uren lang werden gemaakt - Foto: Alyn Wallace

Samenvatting

  • Ga op zoek naar een donkere locatie met weinig tot geen lichtvervuiling. 
  • Maak gebruik van een degelijk en stabiel statief.
  • Zorg dat de batterij van de camera goed is opgeladen of dat je beschikt over meerdere batterijen. 
  • Maak foto's in RAW en fotografeer alles in de manuele stand.
  • Stel handmatig scherp op een felle ster en controleer je eerste foto's.
  • Zet het diafragma zo groot mogelijk (een laag F-getal).
  • Gebruik een hogere ISO waarde zodat de sensor van de digitale camera meer lichtgevoelig wordt wanneer je een sluitertijd wil die niet langer is dan 25 seconden.
  • Maak gebruik van de zelfontspanner of een afstandsbediening om bewegingsonscherpte te vermijden.
  • Fotografeer niet enkel de sterrenhemel maar betrek er ook een voorwerp, persoon of landschap bij.
  • Veel oefenen en experimenteren met de instellingen en locaties zal uiteindelijk leiden tot prachtige resultaten.
Kris Christiaens

K. Christiaens

Medebeheerder & hoofdredacteur van Spacepage.
Oprichter & beheerder van Belgium in Space.
Ruimtevaart & sterrenkunde redacteur.