SpaceShipOne (SS1) is een particulier experimenteel ruimtevaartuig dat in 2004 de befaamde Ansari X Prize won. Dit was het eerste privé ruimtevaartuig dat binnen twee weken twee succesvolle bemande ruimtevluchten uitvoerde. Het kleine ruimtetuig werd ontwikkeld door de Mojave Aerospace Ventures joint venture zonder enige tussenkomst van de overheid.
Het ontwerp van dit unieke ruimtevaartuig stond onder leiding van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Burt Rutan die financieel gesteund werd door Paul Allen die één van de medeoprichters was van Microsoft. Burt Rutan had als vliegtuigbouwer in 1996 al eens een opmerkelijk record gevestigd doordat hij toen de Rutan Voyager ontwierp dat als eerste vliegtuig non-stop en zonder bijtanken rond de wereld vloog. SpaceShipOne was niet alleen het eerste privé ruimtetuig dat een bemande ruimtevlucht uitvoerde maar was ook het eerste privé vliegtuig dat Mach 2 en Mach 3 haalde. Deze hoge snelheden kon men bereiken dankzij een hybride raketmotor achteraan het ruimtetuig. De ervaren piloten Mike Melville en Brian Binnie voerden met succes drie bemande suborbitale ruimtevluchten uit met SpaceShipOne waarna ze zich officieel 'astronaut' mochten noemen. Het succes van SpaceShipOne leidde uiteindelijk tot het commerciële ruimtevaartproject Virgin Galactic en het bijhorende ruimtetuig SpaceShipTwo waarmee men mensen in de nabije toekomst tegen betaling kortstondig in de ruimte wil brengen.
De cockpit van het SpaceShipOne ruimtetuig - Foto: Scaled Composites
Ontwerp en vlucht
In tegenstelling tot traditionele bemande ruimtevaarttuigen werd SpaceShipOne niet in de ruimte gebracht door een draagraket. Dit experimenteel ruimtevaartuig werd tijdens zijn historische vluchten tot op een hoogte gebracht van vijftien kilometer door middel van een speciaal ontworpen vliegtuig. Dit bijzondere vliegtuig met een spanwijdte van 25 meter kreeg de naam 'White Knight' en werd eveneens ontworpen door Burt Rutan's bedrijf Scaled Composites. White Knight werd uitgerust met twee General Electric J85-GE-5 naverbrander turbojets en kon een vracht van 2,9 ton tot een maximale hoogte brengen van zestien kilometer. Binnenin het 8,5 meter lange SpaceShipOne ruimtetuig was er plaats voor drie personen (inclusief piloot). Tijdens alle test- en ruimtevluchten bevond zich echter maar één persoon aan boord van SpaceShipOne. Eenmaal White Knight, met daaraan SpaceShipOne aan vastgehecht, de exacte hoogte bereikte, koppelde het White Knight vliegtuig SpaceShipOne los waarna deze zijn hybride raketmotor gedurende 80 seconden liet ontbranden. De raketmotor aan boord van SpaceShipOne werd ontwikkeld door SpaceDev en functioneert op een mengsel van stikstofoxide en rubber. Door deze raketmotor werd SpaceShipOne tot op een hoogte gebracht van ongeveer 110 kilometer waarna de piloot zich enkele minuten in een gewichtloze omgeving bevond. SpaceShipOne was wel in staat de ruimte te bereiken maar kon zichzelf niet tot in een vaste baan om de Aarde brengen aangezien het tuig niet beschikte over de voldoende snelheid. Hierdoor maakte SpaceShipOne een suborbitale ruimtevlucht dat ook vaak wordt omschreven als een 'ruimtesprong'. Uniek aan het ontwerp van SpaceShipOne was een ingenieus systeem waarmee de stand van de vleugels kon worden aangepast tijdens de terugkeer van het ruimtevaartuig in de atmosfeer. Op deze manier gleed het tuig terug naar de Aarde waarna het landde op dezelfde landingsbaan vanwaar het enkele uren eerder was vertrokken. Alle vluchten van SpaceShipOne, inclusief de eerste testvluchten, vonden plaats vanop de Mojave Airport Civilian Flight Test Center in Californië. Dit vliegveld werd na de SpaceShipOne ruimtevluchten omgedoopt tot Mojave Air & Space Port en werd de eerste plaats in de Verenigde Staten dat een vergunning kreeg voor het uitvoeren van commerciële ruimtevluchten.
SpaceShipOne wordt naar zijn lanceerhoogte gebracht door het bijhorende White Knight
vliegtuig - Foto: Scaled Composites
Historische ruimtevluchten
Op 21 juni 2004 bereikte SpaceShipOne voor het eerst de magische grens van 100 kilometer boven het aardoppervlak. Voor deze historische vlucht maakte het privé ruimtevaartuig op 17 december 2003 zijn eerste gemotoriseerde vlucht nadat het tuig al enkele glijtesten had uitgevoerd. Alle vluchten van SpaceShipOne kregen een cijfer met daarna één of twee letters die stonden voor het type vlucht. Het ruimtetuig zelf stond bij de Amerikaanse Federal Aviation Foundation geregistreerd onder nummer N328KF waarmee Scaled Composites verwees naar de 328 000 voet die men diende te bereiken. Tijdens de eerste bemande ruimtevlucht (vlucht 15P) werd SpaceShipOne bestuurd door de toen 62-jarige Michael Melvill die hierdoor de 435ste mens in de ruimte werd. Om de Ansari X Prize te kunnen winnen moest een ruimtevaartuig binnen twee weken na de eerste vlucht opnieuw naar de ruimte keren. Deze wedstrijd had als doel commerciële ruimtevaart te stimuleren en werd in 1996 opgestart door de X-Prize Foundation. Op 29 september en 4 oktober 2004 werden opnieuw twee succesvolle bemande ruimtevluchten uitgevoerd met het SpaceShipOne ruimtevaartuig (vluchten 16P en 17P). Tijdens deze twee vluchten bereikten de piloten Mike Melville en Brian Binnie een hoogte van 102,9 en 112 kilometer. Hierdoor won SpaceShipOne de Ansari X Prize en mochten de ontwerpers van het private ruimtevaartuig 10 miljoen dollar in ontvangst nemen. Deze twee ruimtevluchten werden op de Mojave Airport Civilian Flight Test Center bijgewoond door duizenden toeschouwers en worden vaak omschreven als de start van de commerciële ruimtevaart. Net voor deze historische ruimtevluchten maakte de Britse zakenman en miljardair Sir Richard Branson bekend dat zijn bedrijf Virgin Galactic in de toekomst commerciële ruimtevluchten wil verzorgen met een op SpaceShipOne gebaseerd ruimtevaartuig. Een vierde en laatste suborbitale ruimtevlucht met SpaceShipOne op 13 oktober 2004 werd uiteindelijk geannuleerd. Na zijn drie historische ruimtevluchten werd SpaceShipOne op 25 juli 2005 overgevlogen naar de Oshkosh Airshow in Wisconsin waarna piloot en astronaut Mike Melvill White Knight samen met SpaceShipOne naar de Wright-Patterson Air Force Base in Ohio bracht. Uiteindelijk werd het kleine ruimtevaartuig naar het gerenomeerde Smithsonian Institution's National Air and Space Museum gebracht waar het te bezichtigen is in de Milestones of Flight zaal.
Mike Melville triomfeert op 29 september 2004 na de tweede suborbitale bemande ruimtevlucht
bovenop het SpaceShipOne ruimtevaartuig - Foto: RenegadeAven
Begin van ruimtetoerisme
Dankzij SpaceShipOne en de Ansari X-Prize kreeg de commerciële ruimtevaart een enorme boost. Op 25 september 2004 ondertekende Virgin Galactic een contract met Mojave Aerospace Ventures om het ontwerp van het private ruimtetuig te kopen in het kader van een commerciële ruimtevaartproject. Zo zal het bedrijf Virgin Galactic verschillende ruimtetuigen laten bouwen waarvan het ontwerp gebaseerd werd op dat van SpaceShipOne. Met deze SpaceShipTwo ruimtevaartuigen wil men, tegen betaling, zes passagiers en twee piloten tot in de ruimte kunnen brengen. Voor een suborbitale ruimtevlucht, die ongeveer drie uur duurt en waarvan men slechts zeven minuten gewichtloos is, zal men een prijskaartje van 200 000 dollar moeten betalen.