De planeet Mars
Foto: NASA

Mars is vanaf de Zon gezien de vierde planeet in ons zonnestelsel. Dit hemelobject bevindt zich tussen de banen van de Aarde en Jupiter en wordt vaak de 'rode' of 'oranje' planeet genoemd aangezien deze planeet vanop de Aarde te zien is als een heldere roodachtige ster. Net als de planeten Mercurius, Venus en de Aarde is Mars ook een terrestrische planeet met een dunne atmosfeer. 

Mars heeft ongetwijfeld op alle vlakken de meeste gelijkenissen met de Aarde maar dankzij zijn zeer dunne atmosfeer en een gebrek aan magneetveld en magnetosfeer is leven op Mars vandaag de dag onmogelijk. Mars dankt zijn naam aan de Romeinse god van de oorlog. Deze planeet viel al op in de Oudheid omdat zijn baan tussen de sterren onregelmatig was en omdat de helderheid van Mars soms spectaculair toenam.

Karakteristieken

Diameter: 6 796 km (equator)
Rotatietijd: 24,6 uur
Omlooptijd: 686,9 dagen
Afstand tot de zon: 230 000 000 km
Kleur: Rood, oker
Aantal manen: 2
Gemiddelde temperatuur: -63°C

Geschiedenis

Aristoteles beschreef Mars als één van de eersten op een wetenschappelijke manier. Hij zag hoe Mars bedekt werd door de maan en leidde hieruit af dat Mars verder tot de Aarde moet gestaan hebben dan onze Maan. De Duitse sterrenkundige Michael Maestlin beschreef in 1590 hoe Mars bedekt werd door Venus en tot op heden is dit de enige beschreven bedekking van Mars door een andere planeet ooit. Net als vele andere objecten werd Mars ook voor het eerst bekeken met een telescoop door Galileo Galilei. In 1666 ontdekte de Italiaanse astronoom Cassini de twee poolkappen op Mars. Het was pas in de 19de eeuw dat Mars enorm populair zou worden bij wetenschappers en voor tal van mysteries zou zorgen. In 1858 ontdekte de Italiaan Angelo Secchi zogenaamde “canali” op Mars die later bekend werden door een kaart van de planeet die gemaakt werd door Giovanni Schiaparelli. Schiaparelli noemde de canali naar de grote rivieren op de Aarde en door de verkeerde vertaling van het woord canali als kanalen werd vaak aangenomen dat er op Mars een beschaving bestond. Met de komst van modernere telescopen in de 20ste eeuw zou blijken dat de mysterieuze canali optische illusies zouden zijn.

Mars
Mars in 2001 gezien door de camera van de Hubble Space Telescope - Foto: NASA

Baan & rotatie

Mars bevindt zich gemiddeld 230 miljoen kilometer van de zon. Deze planeet maakt in 687 dagen één omwenteling om onze ster. Een dag op Mars duurt 24 uur, 39 minuten en 35 seconden. Net als zijn rotatietijd is ook de hoek van de rotatieas van Mars met zijn baanvlak bijna gelijk aan die van de Aarde waardoor Mars ook seizoenen kent. De afgelopen 35 000 jaar is de baan van Mars om de zon steeds excentrischer geworden ten gevolge van de gravitatiekrachten van andere planeten.

Atmosfeer & klimaat

Mars bezit net als de Aarde een atmosfeer maar deze is veel dunner aangezien Mars geen magnetisch veld en magnetosfeer heeft waardoor de Marsatmosfeer voortdurend moleculen verliest. De samenstelling van de Marsatmosfeer vertoont veel gelijkenissen met die van de Aarde ongeveer 4 miljard jaar geleden. Zo vinden we er hoofdzakelijk koolstofdioxide in terug (95,32%) aangevuld met stikstof (2,7%), argon (1,6%) en zuurstof (0,13%). Daarnaast bevat de Marsatmosfeer ook veel fijn stof met deeltjes van gemiddeld 1,5 micrometer in diameter die ervoor zorgen dat de lucht vanop het Marsoppervlak gezien een oranjebruine kleur heeft.

Mars atmosfeer
Op deze opname is de dunne atmosfeer van Mars duidelijk zichtbaar - Foto: NASA

Van alle planeten lijkt het klimaat op Mars het meest op dat van de Aarde. De seizoenen op Mars duren tweemaal zo lang als op onze planeet en de oppervlaktetemperatuur bevindt zich tussen de -140°C en 20°C. Het enorme temperatuursverschil tussen winter en zomer is te danken aan de dunne atmosfeer en de lage warmtecapaciteit van het oppervlak. In tegenstelling tot op de Aarde worden de seizoenen op Mars niet enkel bepaald door de stand van de rotatieas maar ook door de excentriciteit van de Marsbaan. Wanneer het zomer is op het zuidelijk halfrond van Mars bevindt de planeet zich bij het perihelium van zijn baan terwijl tijdens de zomer op het noordelijk halfrond van Mars de planeet zich bij het aphelium bevindt. Hierdoor is het verschil tussen de seizoenen op het zuidelijk halfrond veel groter dan op het noordelijk halfrond waardoor de temperatuur 30°C hoger kan liggen op het zuidelijk halfrond dan op het noordelijk halfrond.

Mars
Opname gemaakt vanop het Marsoppervlak door één van de Amerikaanse
Mars Exploration Rovers - Foto: NASA

Een zeer interessant en opvallend seizoensgebonden klimaatverschijnsel op Mars zijn de stofstormen die variëren van kleine plaatselijke fenomenen maar soms ook de hele planeet kunnen beslaan. Deze stofstormen komen voor wanneer Mars zich het dichtst bij de zon bevindt en het zomer is op het zuidelijk halfrond. Wanneer stofstormen ontstaan, zal de kleur van het Marsoppervlak eveneens veranderen en zullen deze voor een temperatuursstijging zorgen over de hele planeet.

Oppervlak & geologie

Het oppervlak van Mars kent veel gelijkenissen met dat van de Aarde en bezit enkele bijzondere kenmerken. Net als op onze planeet bevinden zich op Mars ook twee poolkappen die bevroren water en koolstofdioxide bezitten. Deze poolkappen groeien aan en smelten af. De noordpool op Mars groeit elke winter aan met een 1 meter dikke laag droogijs. De ijskap op de zuidpool heeft een diameter van 350 kilometer terwijl die op de noordpool een diameter heeft van ongeveer 1 000 kilometer. Daarnaast vinden we ook tal van valleien, vlakten, inslagkraters, vulkanen en geulen terug op het Marsoppervlak die voor geologen zeer interessant blijken te zijn. Vanuit de ruimte gezien kan het Marsoppervlak verdeeld worden in twee soorten gebieden met verschillende albedo’s (weerkaatsingsvermogen). De lichtere vlakten die bedekt zijn met stof en rood ijzeroxide-rijk zand werden vele jaren terug ooit aanzien als continenten op Mars. Op het zuidelijk halfrond bevinden zich met kraters bedekte hooglanden waarvan 43 000 inslagkraters op Mars een diameter hebben die groter is dan 5 kilometer. De grootste inslagkrater op Mars heeft een diepte van 8 kilometer en diameter van 2 300 kilometer.

Olympus Mons
De reusachtige schildvulkaan Olympus Mons - Foto: NASA

Een zeer mooi opvallend kenmerk aan het Marsoppervlak zijn de honderden lange of korte valleien die vermoedelijk ooit door een stromende vloeistof ontstaan zijn. Op Mars worden valleien “Valles” genoemd en sommige zijn te vergelijken met de Canyons die we op Aarde kennen. Rond de evenaar bevindt zich een gebied dat gekend is als het Tharsis-gebied en bezaaid is met tal van schildvulkanen. De uitgedoofde schildvulkaan Olympus Mons is tot zover bekend de hoogste berg uit ons zonnestelsel en steekt 24 kilometer uit boven de omliggende vlakte. Aan de basis heeft deze reusachtige vulkaan een diameter van 500 kilometer en deze is omringd met een steile rotswand die 6 kilometer hoog is.

Valles Marineris
Opname gemaakt van Mars door de Viking 1 ruimtesonde waarop het Valles Marineris kloofsysteem
duidelijk zichtbaar is - Foto: NASA

In 1971 ontdekte de Amerikaanse Mariner 9 ruimtesonde een enorm kloofsysteem dat reusachtige afmetingen kent. De 4 000 kilometer lange kloof Valles Marineris loopt langs de evenaar en heeft een breedte van ongeveer 200 kilometer. Met een diepte van 11 kilometer is Valles Marineris zeven maal dieper dan de Grand Canyon in Arizona. De bodem van deze kloof is meestal vlak en de wanden zijn steil en doorsneden met geulen. Wetenschappers vermoeden dat de Valles Marineris kloof gevormd werd door de opheffing van de Tharsis-bult in de periode dat de planeet afkoelde waarna erosie deze kloof mee heeft gevormd.

Samenstelling

Men vermoedt dat Mars een kern heeft met een diameter van ongeveer 1 480 kilometer. Deze kern zou grotendeels bestaan uit ijzer met daarnaast ook zwavel en nikkel. Uit metingen van het zwaartekrachtveld van Mars blijkt dat tenminste een deel van de kern van Mars nog vloeibaar moet zijn. Rondom de kern bevindt zich een mantel die voornamelijk uit ijzer en magnesiumsilicaten bestaat en rondom de mantel bevindt zich uiteindelijk de korst. Deze korst heeft een gemiddelde dikte van 50 kilometer en bestaat net als de mantel uit ijzer en magnesiumsilicaten. De dikte van de korst van Mars varieert duidelijk met enkele tientallen kilometers tussen het noordelijk halfrond en het zuidelijk halfrond. Hierdoor kent men op Mars grote hoogteverschillen op het oppervlak van gemiddeld enkele kilometers.

Manen

Rondom Mars draaien twee onregelmatige natuurlijke manen. Beide manen bevinden zich relatief dicht bij hun planeet en werden in 1877 ontdekt door Asaph Hall die ze Phobos en Deimos noemde. Met een afmeting van 27 x 22 x 18 kilometer is Phobos de grootste van de twee. Deze maan heeft een omlooptijd van 7 uur en 40 minuten waardoor een waarnemer op het Marsoppervlak Phobos dus drie maal per dag zal zien opkomen en ondergaan. Deimos heeft een omlooptijd van ruim 30 uur en aangezien deze maan verder tot Mars staat dan Phobos is Deimos te zien op het Marsoppervlak als een heldere ster. Een zeer opmerkelijk kenmerk aan de maan Phobos is dat deze zich slechts 6.000 kilometer van het Marsoppervlak bevindt waardoor de baan van deze maan zich onder de synchrone hoogte bevindt. Hierdoor zal Phobos binnen 50 miljoen jaar op Mars inslaan of door de getijdekrachten uit elkaar spatten waarna de brokstukken een ring rond Mars zullen vormen.

Zichtbaarheid

Mars is vanaf de Aarde duidelijk te zien als een oranje-rode ster. Deze planeet staat het dichtst bij de Aarde in de periode rond de oppositie en de magnitude van Mars varieert meer dan bij andere planeten. Tijdens een conjunctie heeft Mars een magnitude van +1,8 en tijdens een oppositie kan de magnitude oplopen tot -2.9. Dit grote verschil komt omdat de banen van Mars en onze Aarde dicht bij elkaar liggen waardoor de afstand erg kan variëren. Tijdens de opposities van Mars kan men met kleinere telescopen de lichte en donkere gekleurde gebieden op het Marsoppervlak onderscheiden en kan men zelfs de witte poolkappen zien. Tweemaal om de 32 jaar, met afwisselend 15 of 17 jaar verschil ertussen, komt een oppositie voor wanneer Mars zich in het perihelium bevindt. Tijdens dergelijke opposities staat deze planeet nog dichter bij de Aarde dan bij “normale” opposities en is Mars dan ook zeer goed waar te nemen.

Kris Christiaens

K. Christiaens

Medebeheerder & hoofdredacteur van Spacepage.
Oprichter & beheerder van Belgium in Space.
Ruimtevaart & sterrenkunde redacteur.

Dit gebeurde vandaag in 2008

Het gebeurde toen

In de stad Colombo, Sri Lanka, overlijdt Sir Arthur Charles Clarke. Hij schreef het boek 2001: A Space Odyssey en bedacht in 1945 het principe van de geostationaire communicatiesatelliet. Deze bijzondere baan om onze planeet is ook bekend als de 'Clarke Orbit'. Zijn bekendste boek, 2001: A Space Odyssey, werd in 1968 verfilmd en wordt beschouwd als een mijlpaal in de filmgeschiedenis. Clarke deed op de Amerikaanse televisie samen met Walter Cronkite ook verslag van de Apollo-maanexpedities en werd in 2000 door de Britse koningin geridderd voor zijn verdiensten.

Ontdek meer gebeurtenissen

Redacteurs gezocht

Ben je een amateur astronoom met een sterke pen? De Spacepage redactie is steeds op zoek naar enthousiaste mensen die artikelen of nieuws schrijven voor op de website. Geen verplichtingen, je schrijft wanneer jij daarvoor tijd vind. Lijkt het je iets? laat het ons dan snel weten!

Wordt medewerker

Steun Spacepage

Deze website wordt aan onze bezoekers blijvend gratis aangeboden maar om de hoge kosten om de site online te houden te drukken moeten we wel het nodige budget kunnen verzamelen. Ook jij kunt uw bijdrage leveren door ons te ondersteunen met uw donatie zodat we u blijvend kunnen voorzien van het laatste nieuws en artikelen boordevol informatie.

23%

Sociale netwerken