Een kunstenaarsimpressie van een zwart gat met acretieschijf
Foto: NASA

Algemene relativiteit zegt niet alleen dat zwarte gaten kunnen bestaan, maar voorspelt in feite ook dat ze gevormd zullen worden in de ruimte wanneer een groot genoege hoeveelheid massa bij elkaar getrokken wordt, in een proces dat gravitationele instorting wordt genoemd. Als men bijvoorbeeld de zon zou samen duwen totdat ze een doorsnede heeft van 6 kilometer (een viermiljoenste van haar huidige grootte), zou ze een zwart gat worden.

Op dezelfde manier maakt men van de Aarde een zwart gat, als haar doorsnede 1 cm zou bedragen (tegenover 12 000 000cm nu). Let op: de hoeveelheid massa moet wel hetzelfde blijven! Als de massa in een afgesloten stuk ruimte verhoogt, verhoogt de sterkte van de zwaartekracht van dat gebied (in relativistische termen: de ruimte erond word steeds meer vervormd). Als de ontsnappingssnelheid van dat object de snelheid van het licht bereikt (bijna 300 000 km/sec), wordt er een zgn ‘waarnemingshorizon’ gecreëerd, waarachter materie onvermijdelijk op een enkel punt neerstort, dat men de ‘singulariteit’ noemt.

Een zwart gat wordt gevormd als een ster met een massa die meer dan 3 keer die van de zon bedraagt, in elkaar stort na het einde van haar evolutie (als ze een neutronen ster geworden is), tot een grootte die geschikt is voor gravitationele instorting. Deze instorting gebeurt bijvoorbeeld nadat een ster als supernova aan haar einde is gekomen (het meest bekende voorbeeld). Van zodra het proces begonnen is, kan de instorting door geen enkele natuurkundige kracht gestopt worden, en wordt er een zwart gat gevormd.

Bij deze instorting zal er een grote hoeveelheid energie vrijkomen, onder de vorm van gammastraling. Hierover kunt u meer lezen op deze site, in deze artikelen.

Instorting van sterren zal zwarte gaten creëren met een massa van ten minste drie zonnemassa’s. Zwarte gaten met een kleinere massa kunnen alleen maar gecreëerd zijn door een druk van buitenaf. Men denkt dat de enorme druk die hiervoor nodig is, bestaan heeft in de eerste paar stadia van het universum, en dat die druk mogelijk zwarte gaten creëerde die een massa hadden die kleiner was dan die van de zon.

Supermasieve zwarte gaten die miljoenen tot biljoenen zonsmassa’s in zich hebben, zouden ook gevormd kunnen worden waneer een groot aantal sterren zich in een relatief klein gebied bevinden, of doordat er grote hoeveelheden massa in een klein zwart gat vallen , of bij herhaalde samensmelting van kleine zwarte gaten. De benodigde omstandigheden hiervoor zouden volgens sommigen bestaan in de centra van de meeste melkwegstelsels, ook in het onze.

Observatie

In theorie kan geen enkel voorwerp dat voorbij de waarnemingshorizon van een zwart gat is gekomen, eruit ontsnappen. Hierdoor kunnen zwarte gaten ook geen licht of andere bewijzen van hun bestaan uitzenden. Op die manier is de enige manier waarop we zwarte gaten kunnen ontdekken, een indirecte: bijvoorbeeld mbv zwaartekrachtlenzen, of sterren die in een baan lijken te zitten rond een stuk ruimte waar geen materie te zien is.

Het meest duidelijke effect lijkt tot nu toe het vallen van materie in een zwart gat te zijn, dat (zoals het water wat wegloopt in een gootsteen) voorspeld is zich te gedragen als een enorm hete en snel ronddraaiende acretieschijf rond het object. Wrijving tussen verschillende delen van deze schijf veroorzaakt de enorme hitte en verzend grote hoeveelheden röntgenstraling. Deze verhitting is extreem efficiënt en zorgt ervoor dat 50% van de massa van een object omgezet wordt naar energie. Andere voorspelde effecten zijn twee nauwe ‘jets’ aan weerszijde van het gat, bestaande uit deeltjes die weggeschoten worden met enorme snelheden.

Jets en acretieschijven worden echter ook gevonden bij neutronen sterren, en niet alleen bij zwarte gaten. Het gedrag van deze verschijnselen is ook voor het overgrote deel gelijkaardig. De waarneming van een jet of een acretieschijf wijst dus op een grote massaconcentratie in een klein gebied, maar zegt niets over het soort.

Een belangrijk verschil tussen zwarte gaten en andere compacte massieve objecten is dat bij de laatste invallende materie op ten duur met relativistische snelheiden op het oppervlak zal neerstorten, zodat er röntgen en andere sterke stralingsvormen te zien zijn. Op die manier is het ontbreken van die straling onze maatstaf om een object als zwart gat aan te duiden.

Dit gebeurde vandaag in 1802

Het gebeurde toen

De Duitse astronoom Heinrich Wilhelm Matthias Olbers ontdekt de planetoïde 2 Pallas. Dit was de tweede planetoïde die ooit werd ontdekt. De planetoïde 2 Pallas beweegt zich in een baan om de Zon op een afstand van ongeveer 416 miljoen kilometer en is ongeveer 550 kilometer groot. Deze ruimterots werd genoemd naar Pallas uit de Griekse mythologie, de dochter van Zeus en beschermgodin van de stad Athene. Foto: NASA

Ontdek meer gebeurtenissen

Redacteurs gezocht

Ben je een amateur astronoom met een sterke pen? De Spacepage redactie is steeds op zoek naar enthousiaste mensen die artikelen of nieuws schrijven voor op de website. Geen verplichtingen, je schrijft wanneer jij daarvoor tijd vind. Lijkt het je iets? laat het ons dan snel weten!

Wordt medewerker

Steun Spacepage

Deze website wordt aan onze bezoekers blijvend gratis aangeboden maar om de hoge kosten om de site online te houden te drukken moeten we wel het nodige budget kunnen verzamelen. Ook jij kunt uw bijdrage leveren door ons te ondersteunen met uw donatie zodat we u blijvend kunnen voorzien van het laatste nieuws en artikelen boordevol informatie.

23%

Sociale netwerken